Jajniki

Aktualizacja: 5 września 2024

Jajniki (łac. ovaria) to żeńskie gruczoły płciowe, czyli żeńskie gonady. Odpowiadają przede wszystkim za syntezę i wydzielanie ważnych hormonów płciowych, a także za regulację cyklu miesiączkowego oraz płodność. Diagnostyką i leczeniem chorób w obrębie jajników zajmuje się lekarz ginekolog.

Gdzie znajdują się jajniki?

Jajniki znaleźć można wewnątrzotrzewnowo w części bocznej jamy miednicy. Lokalizują się do przodu od odbytnicy i ku tyłowi od więzadła szerokiego macicy. Przeważnie umiejscowione są około 2 cm od stawu krzyżowo-biodrowego i około 1 cm poniżej wchodu miednicy.

Jajniki – anatomia

Jajniki mają owalny kształt, a w ich budowie anatomicznej wyróżnić można powierzchnię przyśrodkową i boczną, a także 2 końce – górny i dolny oraz 2 brzegi – tylny wypukły i przedni prosty. W warstwie powierzchownej błony białawej włókna klejodajne układają się równolegle do powierzchni narządu, z kolei włókna warstwy głębokiej przenikają w głąb kory jajnika i łączą się z łącznotkankowym podścieliskiem jajnika. Ważnymi elementami jajnika są więzadła, które utrzymują go we właściwej pozycji oraz zapewniają mu niewielką ruchomość. Są to przede wszystkim 3 łącznotkankowe pasma:

• więzadło właściwe jajnika (łac. ligamentum ovarii proprium);
• krezka jajnika (łac. mesovarium);
• więzadło wieszadłowe jajnika (łac. ligamentum suspensorium ovarii).

Za czwarte pasmo uchodzić może strzępek jajnikowy, choć tak naprawdę nie jest on więzadłem jako takim. Więzadło właściwe jajnika składa się z tkanki łącznej i pasm gładkich komórek mięśniowych.

Powierzchnia jajników pokryta jest nabłonkiem sześciennym, pochodzącym jednak z nabłonka jamy ciała. Właśnie dlatego każdy jajnik posiada charakterystyczną krezkę, choć bardzo krótką, powstałą z uwypuklenia więzadła szerokiego. Jajnik jest więc zawieszony na tej krezce i przez nią przymocowany do więzadła szerokiego macicy. Między blaszkami krezki zidentyfikować można niezwykle istotne naczynia i nerwy zaopatrujące jajnik.

Jajniki – unerwienie

Nerwy dochodzące do jajników wzdłuż naczyń krwionośnych wytwarzają splot jajnikowy. Pochodzą one ze splotu aortowego brzusznego, splotu nerkowego i splotu maciczno-pochwowego. Do omawianego narządu dochodzą ponadto włókna nerwowe czuciowe, które przez korzenie tylne trafiają do rdzenia w odcinku od Th10 do L1. W większości są to włókna autonomiczne.

Jajniki – unaczynienie

Za unaczynienie jajników odpowiada tętnica jajnikowa oraz gałąź jajnikowa tętnicy macicznej.

Jajniki – funkcje

Jajniki odpowiadają za produkcję żeńskich hormonów płciowych. Są nimi estrogeny, progesteron, androgeny (w małych ilościach) oraz relaksyna (głównie u kobiet ciężarnych). Hormony te uczestniczą w dojrzewaniu płciowym, pojawianiu się cyklu miesiączkowego, kształtowaniu się wszystkich cech płciowych żeńskich, utrzymaniu prawidłowego przebiegu ciąży. Ponadto wspomagają poród i inicjują laktację. Udowodniono nawet, że niektóre z nich bezpośrednio wpływają na zachowanie kobiety i jej samopoczucie, gospodarkę wodno-elektrolitową oraz czynność jelit (trawienie pokarmów).

Schorzenia jajników

Najczęstszymi problemami obserwowanymi w obrębie jajników są:

• zespół policystycznych jajników – endokrynopatia dotykająca nawet do 12% kobiet w wieku rozrodczym. Ma podłoże heterogenne, a w jego rozwoju uczestniczą zarówno czynniki genetyczne, jak i hormonalne czy środowiskowe. Dokładne przyczyny wciąż nie zostały jednak poznane. W przebiegu zespołu policystycznych jajników obserwuje się m.in. trądzik, niepłodność, hirsutyzm, zaburzenia miesiączkowania i łysienie typu męskiego;
• rak jajnika – jeden z najczęściej występujących złośliwych nowotworów u kobiet. Może przyjmować postać łagodną, jednak ma to miejsce bardzo rzadko. Szczególnie narażone są pacjentki po 50. roku życia, co wiąże się m.in. ze zmianami hormonalnymi w okresie menopauzy;
• wodniak jajnika – jest poważnym powikłaniem przebytych stanów zapalnych w obrębie miednicy mniejszej. Stanowi poszerzenie światła jajowodu, czemu towarzyszy utrudniony odpływ płynu z jego wnętrza.

Wszelkie schorzenia jajników można rozpoznać podczas rutynowej, kontrolnej wizyty u ginekologa. Badaniem pierwszego wyboru jest USG przezpochwowe.

Olej z czarnuszki w kapsułkach 100% naturalny
Czarnuszka siewna (łac. Nigella sativa) jest naturalną substancją znaną od tysiącleci ze swoich właściwości. Wykorzystywana jest m.in. przy zmienionej chorobowo skórze. Działa antygrzybicznie, przeciwwirusowo, antyalergicznie, przeciwwrzodowo, ...
Zobacz tutaj ...

Bibliografia

1. Bochenek A., Reicher M., Anatomia człowieka, tom II, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2012.
2. Ganong W., Fizjologia, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2017.
3. Szczeklik A., Choroby wewnętrzne, Wydawnictwo Medycyna Praktyczna, Kraków 2006.