Katecholaminy

Katecholaminy to biogenne monoaminy aromatyczne występujące powszechnie w świecie zwierząt, w których pełnią funkcję ważnych neuroprzekaźników i jednocześnie hormonów stresowych. Są organicznymi związkami chemicznymi, pochodnymi aminokwasu tyrozyny. We współczesnej medycynie dość istotne jest badanie katecholamin, odbywające się na podstawie pobranej próbki krwi żylnej.

Katecholaminy – charakterystyka

Katecholaminy są syntetyzowanymi z L-tyrozyny substancjami zawierającymi w swojej strukturze katechol (pierścień benzenu z dwiema sąsiadującymi ze sobą grupami hydroksylowymi). W organizmie człowieka obecne są 3 kluczowe katecholaminy odpowiadające za prawidłowy, fizjologiczny przebieg szeregu procesów biologicznych. Są to:

• dopamina – C₈H₁₁NO₂, neuroprzekaźnik syntezowany i wydzielany głównie przez dopaminergiczne neurony ośrodkowego układu nerwowego. W mniejszych ilościach produkowany jest również przez kanaliki nerkowe i nerkowe naczynia krwionośne, pęcherzyki płucne, trzustka oraz naczynia krwionośne płuc i serca. Wykazuje w nich aktywność autokrynną;
• adrenalina – C₉H₁₃NO₃, związek chemiczny wytwarzany przez gruczoły dokrewne pochodzące z grzebienia nerwowego i wydzielany na zakończeniach włókien współczulnego układu nerwowego;
• noradrenalina – C8H11NO3, neuroprzekaźnik wydzielany w części rdzeniowej nadnerczy oraz w miejscu sinawym, przeważnie wspólnie z adrenaliną. Uzupełnia jej działanie.

Bezpośrednie badanie ich aktywności w mózgu (co jest możliwe dzięki pozytronowej tomografii emisyjnej) jest procedurą niezwykle kosztowną. Dlatego naukowcy chętnie korzystają z analizy stężeń katecholamin i ich metabolitów w płynach ustrojowych jako pośredniego źródła informacji o aktywności neuronów katecholaminergicznych.

Katecholaminy w roślinach

Katecholaminy znajdujące się w tkankach roślin uczestniczą we wzmacnianiu ich ściany komórkowej, do której wbudowywane są w postaci związanej z innymi pochodnymi fenolowymi. Stanowią też fizyczną barierę dla patogenów atakujących roślinę, zwiększając jej potencjał antyoksydacyjny. To silnie działające przeciwutleniacze, wykazujące zdolność do neutralizowania wolnych rodników tlenowych. W roślinach bywają też ważnymi prekursorami w biosyntezie alkaloidów (m.in. morfina, meskalina) czy pigmentów (betalainy, melaniny).

Katecholaminy – funkcje

Katecholaminy w organizmie człowieka synaptycznie pełnią funkcję neuroprzekaźników, z kolei po ich sekrecji do krwi – neurohormonów. Ich rola jest następująca:

• dopamina – intensywnie poprawia samopoczucie, dodaje energii i chęci do działania, wspiera motywację, a także wiele innych procesów zachodzących w organizmie. Odpowiada za uczucie szczęścia, a więc słynne „motyle w brzuchu” u osób zakochanych czy podekscytowanych.
• adrenalina – działa tak samo, jak noradrenalina, jednak znacznie silniej. W sytuacjach stresu i zagrożenia jej synteza również jest wyższa;
• noradrenalina – mobilizuje mózg i ciało do działania, pobudza, jest najintensywniej syntezowana w sytuacjach stresu, lęku i odczuwania zagrożenia. Przyspiesza rytm serca, zwiększa ciśnienie tętnicze krwi, zwiększa dopływ krwi do mięśni szkieletowych oraz hamuje opróżnianie pęcherza moczowego;

W odpowiednich ilościach katecholaminy są bardzo ważnymi związkami. Ich przewlekły nadmiar stanowi jednak sytuację niepokojącą, która może doprowadzić do wielu konsekwencji zdrowotnych.

Katecholaminy – badanie

Badanie poziomu katecholamin odbywa się na podstawie próbki krwi żylnej. Do badania należy odpowiednio się przygotować. Dzień wcześniej należy zrezygnować z picia alkoholu, a przed badaniem należy unikać większej aktywności fizycznej, stresu czy spożywania pokarmów, które mogą zaburzyć ich poziom, zwłaszcza kawy, herbaty, bananów, czekolady, kakao, cytrusów, waniliny. Najlepiej do placówki stawić się 20 minut przed pobraniem krwi, aby organizm mógł odpocząć, a ciśnienie się wyrównać. Głównym wskazaniem do badania jest diagnostyka i monitorowanie leczenia nowotworów wydzielających katecholaminy, a także chorób autonomicznego układu nerwowego i niektórych chorób genetycznych.

Olej z czarnuszki w kapsułkach 100% naturalny
Czarnuszka siewna (łac. Nigella sativa) jest naturalną substancją znaną od tysiącleci ze swoich właściwości. Wykorzystywana jest m.in. przy zmienionej chorobowo skórze. Działa antygrzybicznie, przeciwwirusowo, antyalergicznie, przeciwwrzodowo, ...
Zobacz tutaj ...

Bibliografia

1. Szczeklik A., Choroby wewnętrzne, Wydawnictwo Medycyna Praktyczna, Kraków 2006.
2. Silverthorn D., Fizjologia człowieka – zintegrowane podejście, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2018.