Fenole

Fenole (inaczej: związki fenolowe) to specyficzna grupa chemicznych związków organicznych powszechnie występujących w otaczającym nas środowisku, głównie w produktach pochodzenia roślinnego. Po spożyciu wywierają na organizm człowieka korzystne, pożądane działanie, niekiedy wręcz prozdrowotne. Ich podaż w diecie ma duże znaczenie dla zachowania zdrowia i dobrego samopoczucia.

Fenole – charakterystyka

Fenole są metabolitami wtórnymi produkowanymi w różnych częściach komórek roślinnych. Stwierdza się je w znacznych ilościach w korzeniach, łodygach, liściach, kwiatach, owocach i nasionach. W roślinach pełnią funkcję ochronną przed działaniem promieniowania UV, atakiem drobnoustrojów, grzybów lub zwierząt, które żywią się roślinami. Ponadto uczestniczą w utrzymaniu homeostazy w odpowiedzi na stres, który (jak udowodniono) odczuwany jest także przez rośliny.
Fenole mogą mieć różną budowę chemiczną, choć cechą wspólną dla wszystkich związków zaliczanych do nich jest obecność w ich strukturze pierścienia aromatycznego z grupą hydroksylową. Odpowiada on m.in. za absorpcję promieniowania UV w zakresie 270-320 nm i ochronę DNA komórek roślinnych przed uszkodzeniem. Do grona związków fenolowych zalicza się ponad 8000 różnych związków chemicznych, z czego najliczniejsze są flawonoidy. Skrócony podział może prezentować się następująco:

• polifenole – lignany, stilbeny, flawonoidy;
• kwasy fenolowe;
• alkohole fenolowe.

Przy czym flawonoidy dzielą się ponadto na:

• flawonole;
• flawony;
• flawanole;
• izoflawony;
• antocyjany.

Fenole mogą mieć rozmaite pochodzenie. Przykładowo alkoholem fenolowym spotykanym w produktach pochodzenia roślinnego jest tyrosol, którego najlepszym źródłem jest prawdopodobnie oliwa z oliwek. Z kolei antocyjany znaleźć można np. w czerwonych winogronach, ciemnych owocach jagodowych, czerwonym winie czy kwiatach bławatka. Luteolina natomiast, będąca popularnym flawonem, znajduje się głównie w selerach, pietruszce, cebuli, brokułach, papryce, kapuście, marchewkach, jabłkach. Uważa się, że głównym źródłem spożywczym fenoli dla człowieka są owoce, warzywa, napoje pochodzenia roślinnego (np. herbata, kawa, soki) oraz niektóre napoje alkoholowe. Na szczególną uwagę zasługują również zioła, np. rozmaryn, tymianek, anyż.

Fenole – działanie zdrowotne

Fenole znane są przede wszystkim jako związki o działaniu antyoksydacyjnym. Udowodniono, że skutecznie przeciwdziałają powstawaniu stresu oksydacyjnego, ponieważ likwidują nadmiar wolnych rodników tlenowych oraz regulują aktywność enzymów odpowiadających za utrzymanie równowagi oksydo-redukcyjnej. Korzystnie wpływają na czynność całego układu nerwowego, a co więcej – wykorzystuje się je jako wsparcie terapii chorób związanych z degradacją neuronów.

Fenole działają przeciwbakteryjnie, co pozwoliło na ich zastosowanie przy dezynfekcji. Ustalono nawet tzw. współczynnik fenolowy, określający ile razy dany środek jest słabszy bądź silniejszy od klasycznego fenolu. Działanie antybakteryjne może być wykorzystywane także w aspekcie zdrowotnym.

Dokładne działanie fenolów może różnić się w zależności od konkretnego związku. Mówiąc ogólnie i w znacznym uproszczeniu, związki te działają przeciwmiażdżycowo, mogą obniżać ciśnienie tętnicze krwi i wzmacniać mięsień sercowy, a także zmniejszają ryzyko wystąpienia chorób cywilizacyjnych, w tym nowotworów. Niektóre łagodzą stany zapalne w organizmie, a jeszcze inne działają przeciwwirusowo.

Fenole – czy są bezpieczne?

Fenole mogą stanowić nawet 1/3 wszystkich związków chemicznych spożywanych przez człowieka w ciągu dnia. Są bezpieczne i nie powodują działań niepożądanych, jak również nie wiążą się z zatruciem organizmu czy objawami zanieczyszczenia. Nawet jeśli spożywane są w większych ilościach. Należy jednak pamiętać, że ich zawartość w żywności może spadać przy długim gotowaniu surowców roślinnych.

Olej z czarnuszki w kapsułkach 100% naturalny
Czarnuszka siewna (łac. Nigella sativa) jest naturalną substancją znaną od tysiącleci ze swoich właściwości. Wykorzystywana jest m.in. przy zmienionej chorobowo skórze. Działa antygrzybicznie, przeciwwirusowo, antyalergicznie, przeciwwrzodowo, ...
Zobacz tutaj ...

Bibliografia

1. Strumiłło J., Gerszon J., Rodacka A., Charakterystyka związków fenolowych pochodzenia naturalnego ze szczególnym uwzględnieniem ich roli w prewencji chorób neurodegeneracyjnych, 2015.
2. Gawlik-Dziki U., Fenolokwasy jako bioaktywne składniki żywności, Żywność, Nauka, Technologia, Jakość, 2004, 4 (41) S, 29 – 40.
3. Mińkowski K., Związki fenolowe surowców oleistych – występowanie oraz znaczenie biologiczno-żywieniowe, Postępy Nauki i Technologii Przemysłu Rolno-Spożywczego 2013 t. 68 nr 1.