Kapsaicyna to organiczny związek chemiczny zaliczany do grupy alkaloidów. Produkowana jest przez różne gatunki roślin i tym samym dostarczana do organizmu człowieka podczas spożywania ich części. Wspiera zdrowie, dlatego od dawna wykorzystywana jest w medycynie (zarówno medycynie alternatywnej, jak i klasycznej).
Spis treści
Kapsaicyna – charakterystyka
Kapsaicynę produkują rośliny z rodziny Capsicum. To właśnie dzięki niej jadalne części tych roślin (np. papryka chili) mają piekący, ostry, jednak ceniony w gastronomii smak. Tysice lat temu Rdzenni Amerykanie wykorzystywali suszone papryki chili do krótkotrwałego oślepiania wrogów oraz żuli je, aby uśmierzyć bóle zębów. Czystą kapsaicynę wyizolowano jednak dopiero w 1846 roku, a 73 lata później poznano jej strukturę chemiczną.
Kapsaicyna posiada wzór sumaryczny C18H27NO3 oraz masę molową 305,41 g/mol. Choć nie ma charakterystycznej budowy alkaloidów, wciąż zalicza się ją do tej właśnie grupy związków. W organizmie człowieka kapsaicyna wykazuje powinowactwo do receptoru waniloidowego TRPV1, który zresztą jest wrażliwy na bardzo szeroki zakres bodźców (np. allicynę pozyskaną z czosnku czy piperynę pozyskaną z pieprzu czarnego). Wspomniane receptory w największej ilości znajdują się na zakończeniach neuronów czuciowych, w mózgu, wątrobie, pęcherzu moczowym, nerkach i trzustce. Kapsaicyna, po związaniu się ze swoimi receptorami, prowadzi do otwarcia kanału i napływu jonów do wnętrza komórki, czego efektem jest depolaryzacja błony komórkowej.
Kapsaicyna – źródła
W największych ilościach kapsaicyna występuje w papryce oraz wszelkich jej odmianach. Flagowym rodzajem ostrej papryki jest chili, która może występować w wielu odmianach, m.in.: aji, cayenne, jalapeno, piri-piri, rocoto, tabasco czy naga jolokia. Aby móc porównać skalę ostrości poszczególnych papryk, stworzono system SHU. Habanero, jako jedna z najostrzejszych papryk na całym świecie, ma ostrość na poziomie 100 000 SHU. Czysta, wyizolowana kapsaicyna określana jest jako 10 mln SHU.
Kapsaicyna – działanie
Spożycie kapsaicyny wywołuje w organizmie konsumenta uczucie ciepła, ponieważ oddziałuje ona na termoregulację. W związku z tym obserwuje się m.in.: rozszerzenie naczyń krwionośnych, wzrost metabolizmu, szybsze spalanie nadmiernych kalorii, zwiększone uwalnianie katecholamin (adrenaliny i noradrenaliny). Kapsaicyna pobudza ponadto receptory znajdujące się na zakończeniach nerwowych, czego konsekwencją jest produkcja niektórych neuropeptydów, w tym substancji P. Spożycie nadmiernej ilości kapsaicyny wywołuje ból, jednak większe znaczenie praktyczne w przypadku ma jej działanie analgetyczne, czyli mające na celu zniesienie czucia bólu. Wykorzystywane jest to m.in. do produkcji ciepłych okładów przeciwbólowych (np. na przewlekłe bóle stawów) czy różnych maści (np. nakładanych na stopę cukrzycową).
Ostatnimi czasy coraz chętniej bada się kapsaicynę pod kątem działania przeciwnowotworowego. Wykazano, że może działać chemoprewencyjnie poprzez modulowanie metabolizmu związków rakotwórczych i mutagenów. Badano jej wpływ ochronny przeciw związkom takim jak nitrozoamina czy aflatoksyna B1.
Kapsaicyna – skutki uboczne
Kapsaicyna jest cenionym i chętnie wykorzystywanym związkiem o działaniu leczniczym i w odpowiednich dawkach nie wywołuje działań niepożądanych czy skutków ubocznych (choć nakładana na skórę może wywoływać jej podrażnienia i zaczerwienienie). Jednakże w większych dawkach nie jest już bezpieczna. Co więcej, bardzo duże ilości kapsaicyny są dla organizmu człowieka toksyczne, a nawet śmiertelne. Wciąż nie poznano dokładnie mechanizmu toksycznego działania tego związku, choć sugeruje się, że ma na to wpływ paraliż układu oddechowego.
Kapsaicyna jest substancją neurotoksyczną, co potwierdziło badania przeprowadzone na szczurach, w którym systematyczne podawanie nowo narodzonym zwierzętom wywoływało trwały ubytek niemielinowanych aksonów obwodowych neuronów czuciowych. Przyczyną tego zjawiska jest pozbawienie neuronów czynnika wzrostu nerwów.
Zastosowanie kapsaicyny
Kapsaicyna znajduje szerokie zastosowanie w wielu dziedzinach, zwłaszcza jednak w medycynie. Jest składnikiem żelów, maści, okładów, a nawet tabletek przyspieszających metabolizm i suplementów diety o tym samym działaniu. Wykorzystuje się ją również jako środek odstraszający ssaki (jej skuteczność potwierdzono w stosunku do niedźwiedzi, jeleni wirgińskich, kotów, psów czy wiewiórki szarej), które mogą wyrządzać szkody w szkółkach leśnych. Dodatkowo kapsaicyna jest lubianym składnikiem ostrych przypraw i sosów, jak również składnikiem broni, np. gazu pieprzowego.
Chlorella w tabletkach z rozerwaną ścianą komórkowąChlorella posiada właściwości przeciwbakteryjne, przeciwwirusowe i przeciwgrzybiczne nie wpływając przy tym na florę fizjologiczną. Bardzo dokładnie usuwa toksyny z organizmu ...
Zobacz tutaj ...
Bibliografia
- Pieńko T., Kapsaicyna – właściwości, zastosowania i perspektywy, Biul. Wydz. Farm. WUM, 2/2013.
- Olszewska J., Kapsaicyna – lek czy trucizna?, Problemy Nauk Biologicznych, 1-2/2010.
- Siudem P., Paradowska K., Kapsaicyna – palący temat w farmacji, Lek w Polsce, 6-7/2018.
Zostaw komentarz