Zespół aspiracji smółki

Zespół aspiracji smółki (ang. meconium aspiration syndrome, MAS) to zbiór zaburzeń oddychania związany z przedostaniem się smółki (pierwszego stolca wydalanego przez noworodka po urodzeniu) do dróg oddechowych. Obecność smółki w płynie owodniowym stwierdza się w do 26% porodów, jednak omawiane schorzenie występuje zaledwie u około 1-2% noworodków. To poważne zagrożenie zdrowia dziecka, może doprowadzić nawet do zgonu.

Co to jest smółka?

Smółka to inaczej pierwszy stolec w życiu każdego noworodka. Ma dość charakterystyczny wygląd – jest ciemny, gęsty, lepki, na co wpływa jego skład. Składa się z wód płodowych, mazi płodowej, złuszczonego nabłonka błony śluzowej przewodu pokarmowego i enzymów trawiennych. Znajdują się w niej ponadto: cholesterol, bilirubina, enzymy trawienne oraz meszek pokrywający fizjologicznie skórę noworodka. Smółka zaczyna gromadzić się w jelitach płodu w okolicach 16. tygodnia ciąży. Oddanie smółki następuje u 99% donoszonych noworodków i 95% wcześniaków w ciągu 24 godzin po narodzinach. Zdarza się jednak, że jej oddanie smółki ma miejsce jeszcze przed narodzinami (zwykle w ich trakcie), co skutkuje obecnością smółki w wodach płodowych. Tym samym może przedostać się do dróg oddechowych dziecka, co jest niezwykle niebezpieczne.

Zobacz również: Brak smółki u noworodka.

Zespół aspiracji smółki – przyczyny

Bezpośrednią przyczyną zespołu aspiracji smółki jest rozluźnienie się zwieraczy płodu, a w konsekwencji przedostanie się zawartości jelit do wód płodowych. Wody płodowe oblepiają nozdrza dziecka, wskutek czego pewne ilości smółki mogą przedostać się do dróg oddechowych podczas porodu lub tuż po nim, wraz ze wzięciem przez dziecko pierwszego oddechu. Udowodniono, że zespół aspiracji smółki występuje niemal wyłącznie u noworodków urodzonych w fizjologicznym terminie porodu. W większości przypadków płód oddaje smółkę do wód płodowych w konsekwencji niedotlenienia wewnątrzmacicznego lub zakażenia. Może to stymulować ruchy oddechowe u płodu i już wewnątrzmacicznie zanieczyszczone wody płodowe przedostają się do tchawicy i oskrzeli.

Zespół aspiracji smółki – konsekwencje

Zaburzenia wywołane obecnością smółki w drogach oddechowych noworodka można podzielić na 2 grupy:

• problemy spowodowane częściowym lub całkowitym zablokowaniem dróg oddechowych – konsekwencjami są m.in.: niedodma, zaburzenia stosunku wentylacji do perfuzji, a ostatecznie hipoksemia, hiperkapnia, kwasica, nadciśnienie płucne;
• późniejsze konsekwencje obejmujące: obrzęk śródmiąższowy, zmiany zapalne i niedodmowe powstałe na tle chemicznego zapalenia płuc wywołanego przez smółkę, zakażenie bakteryjne oraz zaburzenia funkcji surfaktantu.

Do postawienia rozpoznania aspiracji smółki upoważnia stwierdzenie jej obecności poniżej strun głosowych. Zależnie od stopnia aspiracji smółki zaburzenia oddychania mogą mieć różny stopień nasilenia. W lekkich postaciach obserwuje się przyśpieszenie oddechów bez zmian w równowadze kwasowo-zasadowej. W bardziej nasilonych postaciach szybko narasta niewydolność oddechowa w postaci sinicy, stękania wydechowego, wciągania mostka i hiperkapnii. Najistotniejszym objawem ciężkiej aspiracji jest nasilona hipoksemia.

Diagnostyka zespołu aspiracji smółki

Lekarz bardzo często na podstawie obserwowanych objawów może zacząć podejrzewać wystąpienie omawianego problemu. Jednak nie jest to wystarczające do postawienia pełnego rozpoznania. Aspirację smółki potwierdza dopiero badanie radiologiczne (RTG) płuc dziecka. Na zdjęciu zaobserwować można ogniska nieregularnych zagęszczeń, odpowiadających niedodmie z obszarami wzmożonego upowietrznienia.

Zespół aspiracji smółki – leczenie

Najważniejszym celem leczenia jest zapewnienie prawidłowego utlenowania (wentylacja mechaniczna) oraz zastosowanie surfaktantu w dużych dawkach lub płukanie oskrzeli surfaktantem. Jeśli w przebiegu zespołu aspiracji smółki pojawia się nadciśnienie płucne, lekarze stosują wziewnie tlenek azotu. Celem profilaktyki zakażeń (których ryzyko znacznie wzrasta) dziecku podaje się antybiotyki. Istotne jest również prowadzenie ścisłej kontroli bilansu płynowego.

W przypadku stwierdzenia w trakcie porodu obecności smółki w płynie owodniowym rekomenduje się natychmiastowe oczyszczenie górnych dróg oddechowych noworodka – tuż po urodzeniu główki dziecka, jeszcze przed wykonaniem pierwszego oddechu. Wówczas w wielu przypadkach można uchronić noworodka przed omawianym problemem. Natomiast przy podejrzeniu głębokiej aspiracji (gdy oczyszczenie górnych dróg oddechowych nie jest już wystarczające) tuż po przecięciu pępowiny zaleca się oczyścić tchawicę w laryngoskopie.

Omega 3 – czysty roślinny olej z Pachnotki zwyczajnej
Omega 3 to naturalny produkt zawierający w swoim składzie czysty, roślinny olej, z pełniącymi istotną rolę w odżywianiu człowieka kwasami tłuszczowymi Omega 3. Stanowi wsparcie dla mózgu i odpowiada za jego prawidłową pracę. Dodatkowo wspiera odporność
Zobacz tutaj ...

Bibliografia

1. Pniewska M., Janiec A., Niedojrzałość układu pokarmowego niemowlęcia, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2017.
2. Bartnicka A., Gałęcka M., Mazela J., Wpływ czynników prenatalnych i postnatalnych na mikrobiotę jelitową noworodków, Standardy Medyczne. Pediatria, 13/2016.
3. Lissauer T., Carroll W., Pediatria, Wydawnictwo Urban & Partner, Wrocław 2023.
4. Gadzinowski J., Szymankiewicz M., Gulczyńska E., Podstawy neonatologii, Oddział Wielkopolski Polskiego Towarzystwa Medycyny Perinatalnej, Poznań 2014.