Szczelina odbytu

Szczelina odbytu (łac. fissura ani) to owrzodzenie cienkiej skóry otaczającej odbyt o charakterze szczelinowatym. Biegnie od brzegu odbytu aż do tzw. kresy grzebieniowej. Zwykle ma długość kilku milimetrów i znacznie uprzykrza codzienne życie, szczególnie podczas korzystania z toalety. Diagnostyką i leczeniem tego typu problemów zajmuje się lekarz proktolog.

Szczelina odbytu – przyczyny

Patogeneza schorzenia jest skomplikowana i złożona. Wciąż nie wiadomo, dlaczego dochodzi do powstania szczeliny odbytu, jednak wymienia się kilka teorii. Są nimi m.in. teoria zapalna i urazowa. Zgodnie z teorią zapalną dochodzi do zapalenia gruczołów odbytowych, np. w przebiegu przewlekłych schorzeń układu pokarmowego. Z kolei zgodnie z teorią urazową szczeliny powstają w konsekwencji zadziałania czynników mechanicznych, np. przy zaparciach i zbyt twardych masach kałowych. Czynnikami ryzyka tworzenia się szczelin odbytu są ponadto:

• zwiększona produkcja endoteliny – nabłonkowego czynnika nasilającego skurcz naczyń krwionośnych;
• zaburzenia ukrwienia kanału odbytu;
• choroba Leśniowskiego-Crohna;
• wrzodziejące zapalenie jelita grubego;
• hemoroidy;
• częste uprawianie analnych stosunków seksualnych;
• zwiększone ciśnienie spoczynkowe w kanale odbytu;
• poród siłami natury;
• niewydolność zwieraczy odbytu.

Ryzyko tworzenia się szczelin odbytu zwiększają również wszystkie choroby związane z parciem (np. różnego rodzaju zaburzenia trawienia) oraz wzmożonym ciśnieniem śródbrzusznym (np. przewlekły kaszel w przebiegu astmy oskrzelowej).

Szczelina odbytu – objawy

Wyróżniamy 3 rodzaje szczeliny odbytu:

• przewlekłą szczelinę odbytu – jeśli trwa powyżej 3 miesięcy. Zwieracz wewnętrzny odbytu jest zazwyczaj zwłókniały, pojawia się też bolesne owrzodzenie;
• ostrą szczelinę odbytu – trwa krócej niż 3 miesiące. Przybiera postać świeżego pęknięcia błony śluzowej, czemu towarzyszy silny i ostry ból odbytu;
• nawrotową szczelinę odbytu – pojawia się po zoperowanej wcześniej szczelinie odbytu, co zdarza się jednak bardzo rzadko.

Poza podstawowym podziałem wymienia się również szczelinę odbytu poporodową, w przebiegu której objawy pojawiają się tuż po porodzie siłami natury bądź w ciągu 2 miesięcy od dnia porodu. Dominuje ból i krwawienie z odbytu o różnym nasileniu. Może temu towarzyszyć pieczenie i świąd, nie należy jednak mylić problemu z chorobą hemoroidalną.

Szczelina odbytu – diagnostyka

W większości przypadków nie ma konieczności używania anoskopu, aby uwidocznić szczelinę odbytu. Wystarczy rozchylić pośladki i dokonać oględzin skóry pomiędzy nimi. Także badanie per rectum nie jest koniecznie – nie wnosi nic do postępowania diagnostycznego, a jedynie wiąże się ze zbędnym bólem i dyskomfortem pacjenta. U pacjentów kwalifikowanych do operacji szczeliny odbytu odbywa się przedoperacyjna ultrasonograficzna ocena mięśnia zwieracza wewnętrznego odbytu.

Szczelina odbytu – leczenie

Początkowo zastosowanie znajduje leczenie zachowawcze. Obejmuje picie dużej ilości wody, dietę bogatą w błonnik pokarmowy oraz przyjmowanie preparatów rozmiękczających stolec (parafina, laktuloza). Należy natomiast unikać ostrych przypraw i alkoholu. Ból w przebiegu szczeliny odbytu często wiąże się z silnym skurczem mięśnia zwieracza wewnętrznego odbytu, w związku z czym dobre efekty przynoszą ciepłe nasiadówki, działające rozkurczowo na mięsień zwieracz wewnętrzny. Do operacyjnych metod leczenia szczeliny odbytu należą:

• sfinkterotomia tylna otwarta bez wycięcia szczeliny odbytu;
• sfinkterotomia tylna otwarta z wycięciem szczeliny odbytu;
• sfinkterotomia boczna zamknięta i otwarta.

W operacji szczelin nawrotowych stosuje się techniki polegające na przykryciu ubytku błony śluzowej przesuniętym płatem anodermalnym. Za złoty standard w leczeniu chirurgicznym przewlekłej szczeliny odbytu uznaje się otwartą boczną sfinkterotomię. Najbardziej uciążliwym dla pacjenta powikłaniem pooperacyjnym jest osłabienie kontynencji (trzymanie moczu). Aby temu przeciwdziałać i poprawiać jakość życia codziennego rekomenduje się wizyty u fizjoterapeuty uroginekologicznego. Specjalista wzmocni mięśnie dna miednicy i poprawi kontynencję zarówno w przypadku kobiet, jak i mężczyzn.

Kolagen do picia na stawy i skórę
Kolagen bioalgi to aż 97% hydrolizowanego kolagenu o wysokiej biodostępności. Opatentowana formuła przyczynia się do łagodzenia objawów istniejących już chorób stawów, a dodatkowo uzupełnia niedobory kolagenu w organizmie. Wpływa też na stan skóry …
Zobacz tutaj ...

Kapsułki z kwasem hialuronowym
Kwas hialuronowy decyduje nie tylko o jędrnej i gładkiej skórze, ale także jest głównym składnikiem płynu stawowego i pełni funkcję „smaru” przy wykonywaniu ruchu redukując ból w stawach. Jego głównym zadaniem jest regulacja zawartości wody w przestrzeni
Zobacz tutaj ...

Bibliografia

1. Roemer-Ślimak R., Markiewicz K., Salomon Ł., Pokorna-Kalwak D., Możliwości lekarza rodzinnego w leczeniu wybranych chorób jelit, Lekarz POZ, 3/2018.
2. Bielecki K., Szczelina odbytu, Postępy Nauk Medycznych, 5/2006.
3. Kołodziejczak M., Czy wiemy wszystko o szczelinie odbytu – aktualne poglądy na temat etiopatogenezy i leczenia, Medycyna po Dyplomie, 10/2012.