Układ dopełniacza

Aktualizacja: 9 sierpnia 2023

Układ dopełniacza jest zespołem kilkudziesięciu białek obecnych w osoczu oraz innych płynach ustrojowych. Spełnia kluczową rolę w utrzymaniu odporności nieswoistej oraz niektórych mechanizmów odporności swoistej. Można powiedzieć, że uzupełnia funkcje przeciwciał. Nazywa się go zamiennie układem enzymów osoczowych.

Układ dopełniacza – charakterystyka

Aktywację układu dopełniacza powodują 3 różne ścieżki (kaskady) enzymatyczne:

• droga klasyczna – stymulowana przez kompleksy immunologiczne. Rozpoczyna się w chwili połączenia kompleksu antygen-przeciwciało z obecną w surowicy cząsteczką C1q dopełniacza;
• droga lektynowa – stymulowana przez związanie grup mannozowych bakterii przez lektynę;
• droga alternatywna (properdynowa) – wyzwalana przez kontakt z wirusami, bakteriami, grzybami i komórkami nowotworowymi.

Droga alternatywna aktywacji dopełniacza jest podstawowym mechanizmem wrodzonego układu odpornościowego. Wniknięcie czynnika zakaźnego do organizmu gospodarza uruchamia wiele reakcji zmierzających do eradykacji drobnoustroju. Zaletą tej drogi aktywacji jest oszczędność czasu. Niestety, alternatywna aktywacja układu dopełniacza, poza korzystnym z punktu widzenia gospodarza niszczeniem komórek drobnoustrojów, oddziałuje na własne tkanki. Mogą rozwijać się reakcje z autoagresji. Układ dopełniacza kontrolowany jest przez wiele regulatorów określanych skrótową nazwą RCA. Należą do nich przede wszystkim:

• czynnik H;
• białka wiążące C4;
• białek błonowych DAF i MCP;
• czynnik restrykcji homologicznej HRF20;
• receptory dopełniacza CR1 i CR2.

Regulatory te mogą zarówno występować w surowicy, jak i ulegać ekspresji na powierzchni komórek gospodarza.

Funkcje układu dopełniacza

Układ dopełniacza spełnia 4 główne zadania:

• pomoc w zabijaniu mikroorganizmów przez opsonizację (ułatwianie fagocytozy), chemotaksję i lizę komórek;
• działanie jako swego rodzaju pomost między odpornością wrodzoną a nabytą, przez aktywację limfocytów B, a także wzmacnianie pamięci immunologicznej;
• inicjacja reakcji zapalnej;
• wspomaganie wydalania produktów resztkowych po apoptozie.

Liza jest jednym z głównych sposobów zabijania patogenów chorobotwórczych przez układ dopełniacza. Jest możliwa dzięki wnikaniu białek nazywanych porfirynami do ich błon komórkowych. Porfiryny powodują tworzenie się dziur w błonie komórkowej, pozwalając tym samym na swobodny przepływ jonów i zaburzenie jej polarności.

Ponadto, dzięki aktywności układu dopełniacza w miejscu objętym zakażeniem zwiększa się przepływ krwi oraz wzrasta przepuszczalność naczyń włosowatych, co ułatwia przechodzenie przez śródbłonek naczyń krwionośnych mediatorów istotnych z punktu widzenia trwającej reakcji zapalnej. Podsumowując, grupa około 40 białek tworząca układ dopełniacza zabezpiecza organizm przed atakami drobnoustrojów.

Zaburzenia układu dopełniacza

Zaburzenia układu dopełniacza mogą mieć rozmaite podłoże. Niekiedy są to mutacje genów odpowiedzialnych za ekspresję istotnych regulatorów układu dopełniacza. Wówczas może dojść do rozwoju chorób takich jak:

• atypowy zespół hemolityczno-mocznicowy;
• błoniasto-rozplemowe kłębuszkowe zapalenie nerek typu II;
• zwyrodnienie plamki żółtej związane z wiekiem.

Ewentualnie może dojść do mutacji poszczególnych składników kaskady komponentu, czego konsekwencją jest np. zapalenie nerek w toczniu rumieniowatym układowym. Ponadto układ dopełniacza uczestniczy w rozwoju licznych chorób autoimmunologicznych, np. reumatoidalnego zapalenia stawów, zespołu Sjogrena czy mieszanej choroby tkanki łącznej. Uszkodzenia tkanek gospodarza powstające przy współudziale białek układu dopełniacza obserwuje się również w przebiegu chorób takich jak: stwardnienie rozsiane, astma oskrzelowa, choroba Creutzfeldta-Jakoba, choroba Huntingtona, zespół Downa czy nawet schizofrenia. Diagnostyką i leczeniem zaburzeń w obrębie układu dopełniacza zajmuje się lekarz immunolog.

Kolagen do picia na stawy i skórę
Kolagen bioalgi to aż 97% hydrolizowanego kolagenu o wysokiej biodostępności. Opatentowana formuła przyczynia się do łagodzenia objawów istniejących już chorób stawów, a dodatkowo uzupełnia niedobory kolagenu w organizmie. Wpływa też na stan skóry …
Zobacz tutaj ...

Kapsułki z kwasem hialuronowym
Kwas hialuronowy decyduje nie tylko o jędrnej i gładkiej skórze, ale także jest głównym składnikiem płynu stawowego i pełni funkcję „smaru” przy wykonywaniu ruchu redukując ból w stawach. Jego głównym zadaniem jest regulacja zawartości wody w przestrzeni
Zobacz tutaj ...

Bibliografia

1. Ganong W., Fizjologia, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2008.
2. Silverthorn D., Fizjologia, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2018.
3. Klaska I., Nowak J., Rola układu dopełniacza w fizjologii i patologii, Postępy Higieny i Medycyny Doświadczalnej, 61/2007.