Aktualizacja: 28 marca 2023
Kortykosteron to związek chemiczny z grupy steroidów, będący hormonem produkowany przez korę nadnerczy. Aby do tego doszło niezbędny jest m.in. cholesterol. Proces produkcji tego związku nadzorowany jest przez adrenokortykotropiny, czyli hormony peptydowe przysadki mózgowej. Kortykosteron wykazuje działanie podobne do kortyzolu.
Spis treści
Kortykosteron – co to są steroidy?
Steroidy to hormony wykazujące właściwości androgenowe. Dzieli się je na:
- mineralokortykoidy (wpływające głównie na wydalanie jonów wapnia i potasu);
- glikokortykoidy (wpływają głównie na przemianę glukozy i białek).
Z kory nadnerczy wyizolowano dużą ilość steroidów, jednak jedynymi, które są w warunkach prawidłowych wydzielane do krwi, są: aldosteron, kortyzol, kortykosteron, DHEA oraz androstendion. Warstwa pasmowata kory nadnerczy produkuje większą ilość kortyzolu i kortykosteronu, zaś warstwa siatkowata większą ilość androgenów.
Kortykosteronu – charakterystyka
W układzie krążenia kortykosteron wiąże się z alfa-globuliną, zwaną również globuliną wiążącą kortykosteroidy. Może być także w niewielkim stopniu związany z albuminami. Jego okres półtrwania wynosi około 50 minut, Globulina wiążąca kortykosteron powstaje w wątrobie, a jej synteza wzrasta pod wpływem estrogenów. Organizm dorosłego człowieka wydziela średnio około 3 mg kortykosteronu na dobę. Kortykosteron jest organicznym związkiem chemicznym o działaniu zbliżonym do kortyzolu, czyli potocznie zwanego hormonu stresu.
Kortykosteron – funkcje
Główną funkcją kortykosteronu jest wpływ na proces glukoneogenezy, a dokładniej, jego stymulacja. Glukoneogenezą zwiemy enzymatyczny proces przekształcania niecukrowcowych prekursorów, np. aminokwasów glukogennych, glicerolu czy mleczanów w glukozę. Proces ten zachodzi w największych ilościach w komórkach wątroby (hepatocytach), w mniejszym stopniu zaś w nerkach. Pozostałe funkcje kortykosteronu:
- działanie przeciwzapalne i immunosupresyjne;
- regulacja metabolizmu białek, węglowodanów, tłuszczów;
- wzmacnianie działania adrenaliny;
- nasilanie rozkładu białek, co może być czynnikiem ryzyka spadku siły mięśniowej;
- zmniejszanie wchłaniania wapnia z jelit i nasilanie wydalania go wraz z moczem;
- hamowanie aktywności fibroblastów i produkcji kolagenu.
Kortykosteron i wszystkie inne glikokortykoidy są powszechnie stosowane we współczesnej medycynie, zwłaszcza do leczenia chorób przewlekłych z autoagresji. Hormony te zmniejszają bowiem uwalnianie cytokin, powodują spadek ruchliwości i aktywności większości komórek biorących udział w reakcjach odpornościowych (w tym neutrofile, makrofagi czy bazofile), a także łagodzą objawy stanów zapalnych. Znajdują zastosowanie między innymi w przebiegu chorób takich jak alergie, reumatoidalne zapalenie stawów, twardzina układowa, zespół Sjogrena czy wszelkie nadwrażliwości.
Należy jednak mieć na uwadze, że ze względu na swój wpływ na układ immunologiczny, długotrwałe przyjmowanie kortykoidów wiąże się z licznymi skutkami ubocznymi. Głównymi są: uszkodzenie wątroby mogące prowadzić do jej niewydolności oraz wyraźny spadek odporności. W długotrwałej terapii kortykoidami działania niepożądane mogą okazać się większe niż ewentualne szkody wywołane chorobą.
Kortykosteron w organizmie człowieka
Średnie stężenie kortykosteronu w osoczu krwi u dorosłego człowieka wynosi 0,4 ug/dl. Poziom ten należy mierzyć rano, na czczo i po całonocnym odpoczynku. Stres czy zmęczenie wpływają mylnie na wyniki badania. Nadmierna produkcja kortykosteroidów lub nadmierna podaż leków o tym samym działaniu powodują hiperkortyzolemię, którą zwie się zespołem Cushinga. Charakterystycznymi objawami tej choroby są przede wszystkim:
- otłuszczenie twarzy i tułowia;
- upośledzenie tolerancji glukozy;
- wybroczyny na skórze;
- osłabienie mięśni, a nawet zanik mięśni;
- nadciśnienie tętnicze;
- hirsutyzm;
- różnego rodzaju zaburzenia psychiczne.
Z kolei niedobór kortykosteroidów powoduje chorobę Addisona, która objawia się między innymi:
- odwodnieniem organizmu;
- zawrotami głowy;
- osłabieniem mięśni;
- bólami brzucha;
- nadmiernym wypadaniem włosów;
- biegunkami, zaparciami i innymi zaburzeniami trawiennymi.
Nieleczona choroba Addisona prowadzi do śmierci. Diagnostyką i leczeniem zaburzeń w obrębie wydzielania kortykoidów, w tym kortykosteronu, zajmuje się lekarz endokrynolog.
Bibliografia
- Ganong W., Fizjologia, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2009.
- Silverthorn D., Fizjologia, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2018.
- Krauss H., Gibas-Dorna M., Fizjologia człowieka – podstawy, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2021.
Zostaw komentarz