Wstrząs anafilaktyczny

Aktualizacja: 10 grudnia 2022

Wstrząs anafilaktyczny to sytuacja zagrażająca życiu pacjenta. Odnosi się do znacznego obniżenia ciśnienia tętniczego wskutek ciężkiej i szybko rozwijającej się reakcji anafilaktycznej. Może mieć charakter alergiczny lub niealergiczny, przy czym częściej diagnozuje się reakcję anafilaktyczną alergiczną, np. wskutek użądlenia przez owady przy alergii na jad.

Wstrząs anafilaktyczny – przyczyny

Wystąpienie anafilaksji spowodowane jest uwolnieniem mediatorów zapalnych takich jak np. histamina, która powoduje rozkurcz naczyń krwionośnych, skurcz oskrzeli, obrzęk i zwiększoną przepuszczalność naczyń włosowatych. Do możliwych przyczyn alergicznego wstrząsu anafilaktycznego zaliczamy kontakt z alergenami, np.:

• lekami – w tym antybiotyki beta-laktamowe, cytostatyki;
• jadem owadów;
• pokarmami – w tym ryby, owoce morza, orzechy, owoce cytrusowe;
• alergenami wziewnymi – w tym sierść zwierząt, pyłki roślin;
• lateksem.

Wstrząs anafilaktyczny o podłożu niealergicznym może wynikać z bezpośredniego uwalniania mediatorów zapalnych z mastocytów bądź ze zmiany metabolizmu kwasu arachidonowego. Czynnikiem ryzyka są tu również kompleksy immunologiczne – krew i preparaty krwiopochodne, immunoglobuliny, surowice zwierzęce i szczepionki czy błony dializacyjne również mogą wywołać wstrząs. Jako że w reakcji niealergicznej nie biorą udziału mechanizmy immunologiczne, wstrząs może wystąpić już przy pierwszym kontakcie z danym czynnikiem.

Nietypowym, choć możliwym do wystąpienia zjawiskiem, jest powysiłkowa reakcja anafilaktyczna, występująca po intensywnym wysiłku fizycznym i często przebiegająca z pokrzywką olbrzymią, obrzękiem naczynioruchowym, zaburzeniami oddychania i omawianym wstrząsem anafilaktycznym.

Wstrząs anafilaktyczny – objawy

Objawy pojawiające się w przebiegu wstrząsu anafilaktycznego dotyczą głównie 4 układów/obszarów w ciele:

• skóra i tkanka podskórna – pokrzywka, obrzęk naczynioruchowy (aż w 90% przypadków), zaczerwienienie skóry (w 50% przypadków);
• układ oddechowy – chrypka, obrzęk górnych dróg oddechowych (w 60% przypadków), kaszel, świst, duszności (w 50% przypadków), nieżyt nosa (w 20% przypadków);
• układ pokarmowy – nudności, wymioty, bóle brzucha, biegunka (w 30% przypadków);
• reakcja ogólnoustrojowa – spadek ciśnienia tętniczego, wstrząs.

Najczęstsze i zwykle jednocześnie pierwsze objawy ciężkiej anafilaksji to pokrzywka, obrzęk naczynioruchowy i świąd skóry. Anafilaksji może towarzyszyć zaburzenie świadomości, jak również ból w klatce piersiowej i zaburzenia rytmu serca. Nierzadko stwierdza się chłodną, bladą i spoconą skórę, zapadnięcie żył podskórnych, hipotonię, skąpomocz lub bezmocz i utratę przytomności. Może wystąpić zatrzymanie krążenia, co stanowi bezpośrednie zagrożenie życia pacjenta.

Objawy pojawiają się najczęściej w ciągu kilku sekund do kilku minut po narażeniu na czynnik wywołujący, ale niekiedy mogą pojawić się nieco później, np. po 30 minutach. Im szybciej pojawią się objawy, tym z reguły cięższy jest przebieg wstrząsu anafilaktycznego.

Wstrząs anafilaktyczny – leczenie

Postępowanie ratunkowe w przypadku wstrząsu anafilaktycznego składa się z 3 etapów;

• ocena drożności dróg oddechowych, oddychania, krążenia i przytomności;
• przerwanie ekspozycji na czynnik wywołujący reakcję anafilaktyczną, np. usunięcie żądła pszczoły,
• natychmiastowe odstawienie przyjmowanego przez pacjenta leku itd.;
• podanie adrenaliny.

Adrenalinę należy podać każdemu pacjentowi, u którego obserwuje się objawy wstrząsu, obrzęku dróg oddechowych lub zaburzeń oddychania. Jeśli anafilaksja przedłuża się powyżej 15 minut lub pojawiają się objawy niedokrwienia mięśnia sercowego, dodatkowo rozpoczyna się tlenoterapię. Pozostałe metody zależą już od rodzaju, przebiegu i intensywności wstrząsu anafilaktycznego. Mogą obejmować podaż leków przeciwhistaminowych w powolnym wstrzyknięciu, leków rozkurczających oskrzela lub glukagonu (np. u pacjentów przyjmujących beta-blokery i niereagujących na leczenie adrenaliną). Obserwację wykonuje się u wszystkich chorych przez 8-24 godzin, ze względu na możliwość wystąpienia późnej fazy reakcji.

Olej z czarnuszki w kapsułkach 100% naturalny
Czarnuszka siewna (łac. Nigella sativa) jest naturalną substancją znaną od tysiącleci ze swoich właściwości. Wykorzystywana jest m.in. przy zmienionej chorobowo skórze. Działa antygrzybicznie, przeciwwirusowo, antyalergicznie, przeciwwrzodowo, ...
Zobacz tutaj ...

Bibliografia

1. Szczeklik A., Choroby wewnętrzne, Tom II, Wydawnictwo Medycyna Praktyczna, Kraków 2006.
2. Gaszyński W., Wstrząs anafilaktyczny, Lekarz POZ, 2/2017.
3. Lachowska-Kotowska P., Grzywa-Celińska A., Prystupa A., Kotowski M., Celiński R., Anafilaksja – rozpoznawanie i leczenie w praktyce lekarskiej, Medycyna Ogólna i Nauki o Zdrowiu, 2/2013.
4. Marian K., Wstrząs anafilaktyczny – przyczyny, objawy, leczenie i postępowanie ratownika medycznego z pacjentem we wstrząsie, Kraków 2017.