Choroba popromienna

Aktualizacja: 12 listopada 2022

Choroba popromienna to zespół objawów klinicznych wywołanych promieniowaniem jonizującym działającym na organizm człowieka w wysokich dawkach. Może mieć charakter ostry bądź przewlekły, w zależności od wielkości energii promieniowania. Przykładem występowania choroby popromiennej na ogromną skalę była katastrofa w Czarnobylu, z konsekwencjami której zmagamy się aż do dzisiaj.

Choroba popromienna – przyczyny

Bezpośrednią przyczyną choroby popromiennej jest promieniowanie jonizujące, które może przenikać do ludzkiego organizmu drogą oddechową, poprzez skórę oraz przez rany bezpośrednio do krwi. Zgodnie z definicją promieniowaniem nazywamy energię wysyłaną w postaci strumienia cząstek lub fal elektromagnetycznych. Szczególnie narażone są osoby zawodowo pracujące w pobliżu uszkodzonych lamp RTG bądź osoby nieprzestrzegające zasad BHP podczas pracy ze źródłami takiego promieniowania. Do choroby popromiennej przyczyniają się również awarie reaktorów jądrowych lub użycie broni atomowej.

Jeśli na organizm człowieka zadziała dawka powyżej 1 Gy (Grej) mamy do czynienia z ostrą chorobą popromienną. Jeśli natomiast organizm jest poddawany niższym dawkom, rozwija się przewlekła choroba popromienna. Jak do tego dochodzi? Wysokie dawki energii przekazywane na cząsteczki powodują syntezę dużych ilości wolnych rodników, jak również zrywanie i tworzenie nowych wiązań chemicznych. Dochodzi do zmian trzecio- i czwartorzędowych struktur białek oraz uszkodzenia niezbędnych struktur regulujących działanie komórki (DNA, RNA, enzymy).

Choroba popromienna – objawy

Istnieje wiele postaci choroby popromiennej, w związku z czym także obraz kliniczny może być różny. Najczęściej występującymi postaciami ostrej choroby popromiennej są:

• subkliniczna – ogólne osłabienie organizmu, limfopenia. Nie powoduje śmierci;
• hematologiczna – ogólne osłabienie, limfopenia, niedokrwistość, znaczne osłabienie odporności, skaza krwotoczna. Śmiertelność wynosi 25%;
• jelitowa – krwawe biegunki, skaza krwotoczna, znacznego stopnia zaburzenia gospodarki wodno-elektrolitowej, obrzęki. Śmiertelność wynosi 50-100%;
• mózgowa – drgawki, utrata przytomności, uszkodzenie układu nerwowego. Śmiertelność na poziomie 100%;
• enzymatyczna – utrata przytomności i niemal natychmiastowa śmierć.

Z kolei przewlekła choroba popromienna ujawnia się po kilku lub nawet kilkunastu latach. Jej konsekwencjami są:

• zaćma;
• zaburzenia gospodarki hormonalnej;
• bezpłodność lub znaczne wady płodu;
• nowotwory złośliwe;
• skrócenie czasu życia.

Obie postacie choroby popromiennej są niebezpieczne dla zdrowia i powodują wystąpienie trwałych powikłań. Szczególnie groźne są dla małych dzieci, których organizm w znacznie większym stopniu chłonie dawki. W nieciekawej sytuacji znajdują się osoby, które znajdowały się blisko uszkodzonej elektrowni lub reaktora. Zasadniczo dla tej grupy pacjentów ratunku nie ma.

Choroba popromienna – leczenie

Leczenie choroby popromiennej zależy głównie od jej rodzaju. Przy postaci hematologicznej pojawia się konieczność stosowania płynów krwiozastępczych oraz odpowiednio dobranych preparatów krwiopochodnych. Uzupełniająco pacjentowi podaje się leki przeciwwirusowe, przeciwgrzybicze czy antybiotyki, w zależności od powikłań związanych z chorobą. Z kolei w postaci jelitowej wdraża się żywienie pozajelitowe aż do momentu, w którym uszkodzony odcinek układu pokarmowego zregeneruje się.

Znacznie korzystniej jest zapobiegać chorobie popromiennej, co wiąże się z przestrzeganiem zasad BHP w pracy oraz szybkim podjęciem odpowiednich działań w momencie uzyskania informacji o awarii reaktorów jądrowych. Jednym z zalecanych działań jest przyjęcie jodu w odgórnie ustalonej dawce, ponieważ jest on pierwiastkiem posiadającym izotopy promieniotwórcze. W efekcie dociera do gruczoły tarczycy i blokuje w nim możliwość przyjmowania reaktywnej formy jodu uwolnionej wskutek promieniowania. W efekcie chronimy gruczoł tarczowy, nie dopuszczając do poważnych konsekwencji i powikłań związanych z uszkodzeniem tarczycy i przytarczyc. Nie należy jednak przyjmować jodu na własną rękę nie znając zalecanych dawek.

Chlorella w tabletkach z rozerwaną ścianą komórkową
Chlorella posiada właściwości przeciwbakteryjne, przeciwwirusowe i przeciwgrzybiczne nie wpływając przy tym na florę fizjologiczną. Bardzo dokładnie usuwa toksyny z organizmu ...
Zobacz tutaj ...

Bibliografia

1. Zdrojewicz Z., Szlagor A., Wielogórska M., Nowakowska D., Nowakowski J., Wpływ promieniowania jonizującego na organizm człowieka, Family Medicine & Primary Care Review, 2/2016.
2. Zonenberg A., Leoniak M., Zarzycki W., Wpływ awarii w Czarnobylu na rozwój schorzeń nienowotworowych, Endokrynologia Polska, 1/2006.