Szpik kostny

Aktualizacja: 4 października 2022

Szpik kostny to półpłynna tkanka wypełniająca jamy i części gąbczaste kości. U dzieci dominuje szpik kostny czerwony, w którym powstają krwinki i który wraz z wiekiem zastępowany jest szpikiem kostnym żółtym. Ten drugi posiada wysoką zawartość komórek tłuszczowych, stąd jego zabarwienie i nazwa. Funkcja szpiku kostnego wiąże się przede wszystkim z układem odpornościowym oraz z układem krwionośnym.

Charakterystyka szpiku kostnego

Szpik kostny wypełnia jamy szpikowe zlokalizowane w trzonach kości długich oraz liczne niewielkie jamki znajdujące się w istocie gąbczastej. Jest miękki i bardzo dobrze ukrwiony, u dorosłego mężczyzny waży około 2600 g, a więc więcej niż wątroba. Wyróżniamy 2 postacie szpiku kostnego:

• szpik kostny czerwony – produkuje erytrocyty i granulocyty (ziarniste krwinki białe). Należy pamiętać, że limfocyty i monocyty (nieziarniste krwinki białe) powstają w narządach chłonnych i śledzionie;
• szpik kostny żółty – składa się głównie z komórek tłuszczowych i nielicznych młodocianych postaci erytrocytów.

Zrąb zarówno szpiku czerwonego, jak i żółtego, tworzy siateczka komórek mezenchymatycznych (tkanka łączna siateczkowata). Wiszą tutaj zatokowo poszerzone naczynia włosowate. W tzw. oczkach siateczki znajdziemy również liczne elementy komórkowe, takie jak osteoblasty, osteoklasty, erytroblasty czy mielocyty. U osób starszych lub schorowanych szpik kostny może stać się przeźroczysty, wówczas mówimy, że jest on galaretowaty.

Szpik kostny – funkcje

U dorosłych ludzi erytropoeza (produkcja krwinek czerwonych i różnicowanie ich do postaci dojrzałej) zachodzi w szpiku kostnym czerwonym. Podobnie jak synteza wielu krwinek białych oraz trombocytów. U płodu komórki krwi produkowane są również w wątrobie i śledzionie. W przypadku osób dorosłych pozaszpikowa synteza ma miejsce wyłącznie wtedy, gdy dojdzie do zniszczenia lub zwłóknienia szpiku kostnego. U dzieci krwinki wytwarzane są we wszystkich jamach szpikowych wszystkich kości, jednak w okolicach 20. roku życia szpik znajdujący się w kościach długich (z wyjątkiem nasad kości ramiennych i kości udowych) przestaje być aktywny.

W przypadku zdrowych ludzi aż 75% komórek szpiku produkują leukocyty (białe krwinki), zaś tylko 25% stanowią dojrzewające erytrocyty (krwinki czerwone). Dzieje się tak, ponieważ średni czas życia krwinki białej jest dużo krótszy.

Warto wspomnieć, że to właśnie w procesie syntezy i uwalniania erytrocytów przez szpik kostny pozbywają się one swojego jądra komórkowego (który początkowo posiadają). Krwinki czerwone, powstające w oczkach siateczki szpiku, muszą najpierw przeniknąć przez cienką ścianę zatok żylnych, aby następnie żyłami wyprowadzającymi ze szpiku dostać się do krwiobiegu. Właśnie wtedy tracą swoje jądra komórkowe.

Szpik kostny – unaczynienie

Szpik kostny (szczególnie czerwony) jest bardzo dobrze unaczyniony. Większe naczynia krwionośne przedostają się bezpośrednio do niego przez kanały odżywcze, zaś mniejsze naczynka krwionośne przechodzą przez kanały odżywcze istoty zbitej do istoty gąbczastej.

Choroby szpiku kostnego

Poważnym problemem współczesnej medycyny są choroby szpiku kostnego. Do najczęściej występujących zaliczamy ostrą i przewlekłą białaczkę szpikową oraz mielofibrozę. Ostra białaczka szpikowa objawia się przede wszystkim skrajnym zmęczeniem, nawracającymi zakażeniami oraz patologicznymi krwawieniami. Niektóre białaczki ostre powodują śmierć pacjenta już w ciągu kilku tygodni od momentu rozpoznania. Podobnie objawia się przewlekła białaczka szpikowa, która jednak daje znacznie lepsze rokowania. Dzięki postępowi medycyny chorzy są w stanie żyć tak długo, jak zdrowi rówieśnicy.

Z kolei mielofibroza to choroba polegająca na postępującym włóknieniu szpiku kostnego, co objawia się przede wszystkim splenomegalią, niedokrwistością, zmęczeniem i utratą masy ciała. Mielofibroza przeważnie ma ciężki przebieg i znacząco wpływa na skrócenie życia pacjenta. Nierzadkie są powikłania ze strony układu krwionośnego.

Przeszczep szpiku kostnego

Przeszczep szpiku kostnego to obecnie najskuteczniejsza metoda leczenia białaczki. Zdrowy szpik odtwarza funkcję tego zniszczonego, uzupełniając zapotrzebowanie organizmu na elementy krwi. Zabieg wykonywany jest w warunkach szpitalnych, w znieczuleniu ogólnym. Aby jednak transplantacja mogła mieć miejsce, pacjent powinien posiadać dawcę szpiku, wykazującego wysoką zgodność antygenową. W innym razie przeszczep mógłby zostać odrzucony. Dawcą może być zarówno członek rodziny, jak i osoba niespokrewniona. Nie jest przy tym wymagana zgodność grup krwi między dawcą a biorcą szpiku kostnego.

Spirulina + Żelazo - naturalne wsparcie krwi
Naturalny produkt Spirulina + żelazo od bioalgi jest czysto roślinnym źródłem żelaza, wyprodukowanym wyłącznie przez Matkę Naturę. Jego biodostępność jest dzięki temu na wysokim poziomie co pozwala m.in. na uzupełnienie niedoborów tego pierwiastka ...
Zobacz tutaj ...

Bibliografia

1. Górski J. Fizjologia człowieka, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2010.
2. Ganong W., Fizjologia, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2018.
3. Bochenek A., Reicher M., Anatomia człowieka, Tom I, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2012.