Zapalenie trzustki

Aktualizacja: 11 września 2023

Zapalenie trzustki to choroba, która może mieć wiele przyczyn. Zwykle rozpoczyna się postacią ostrą, po czym może przejść w fazę przewlekłą, będącą poważnym zagrożeniem zdrowia. Obraz kliniczny jest zróżnicowany, co może przynosić pewne trudności diagnostyczne. W medycynie wyróżnia się ostre i przewlekłe zapalenie trzustki. Diagnozowaniem i leczeniem zapalenia trzustki zajmuje się gastroenterolog.

Ostre zapalenie trzustki

Ostre zapalenie trzustki to ostry stan zapalny gruczołu związany z przedwczesną aktywacją proenzymów trzustkowych i uszkodzeniem (w różnym stopniu) sąsiadujących tkanek i niekiedy nawet odległych narządów.

Przyczyny

Do najczęstszych przyczyn ostrego zapalenia trzustki zaliczamy:

• choroby pęcherzyka żółciowego i dróg żółciowych;
• nadużywanie alkoholu;
• czynniki idiopatyczne.

Dwie pierwsze przyczyny w połączeniu ze sobą stanowią źródło aż 80% wszystkich problemów trzustki. Nieco rzadziej przyczynami zapalenia trzustki są:

• nadczynność przytarczyc;
• przewlekłe przyjmowanie niektórych leków, np. kortykosteroidów;
• wady wrodzone trzustki, np. trzustka dwudzielna;
• urazy jamy brzusznej;
• hiperlipidemia;
• dysfunkcja zwieracza Oddiego.

Bardzo rzadko spotyka się ostre zapalenie trzustki wynikające z chorób autoimmunologicznych. Niestety, nie wiadomo, który czynnik wyzwala bezpośrednie uszkodzenie komórek pęcherzykowych trzustki.

Objawy

U niemal wszystkich pacjentów pojawia się ból brzucha jako pierwszy objaw. Ma nagły początek i jest bardzo silny, zlokalizowany w nadbrzuszu lub górnym, lewym kwadrancie brzucha. Niekiedy może promieniować do kręgosłupa. U około 80% chorych pojawiają się dodatkowo nudności i wymioty nieprzynoszące ulgi. Innymi częstymi objawami są:

• gorączka;
• osłabienie;
• niedrożność porażenna jelit;
• wzmożone napięcie powłok brzusznych;
• tachykardia;
• hipotonia;
• żółtaczka;
• zmiany skórne, najczęściej zaczerwienienie twarzy.

Złotym standardem w rozpoznawaniu ostrego zapalenia trzustki jest tomografia komputerowa z użyciem środka cieniującego. Aż u około 70% pacjentów ostre zapalenie trzustki ma łagodny przebieg – poważne objawy i powikłania niemal nie występują, a śmiertelność wynosi zaledwie 1%. W postaci ciężkiej, u pozostałych 30% pacjentów, obserwuje się powikłania narządowe, przy czym u do 80% pacjentów tej grupy rozwija się sepsa. Większość zgonów ma miejsce w ciągu 14 dni wskutek wczesnej niewydolności narządowej.

Leczenie

Łagodna postać nie wymaga leczenia żywieniowego, pacjenci mogą spożywać dowolne posiłki, ważne, aby były ubogotłuszczowe. Z kolei w ciężkiej postaci stosuje się żywienie dojelitowe lub żywienie pozajelitowe. Kolejną ważną częścią leczenia jest farmakoterapia, która ma na celu zapobieganie wstrząsom i zwalczanie bólu. Jeśli dojdzie do bakteryjnego zakażenia tkanek (zwykle w postaci ciężkiej) należy rozpocząć antybiotykoterapię. Ciężkie przypadki ostrego zapalenia trzustki z martwicą jałową wymagają leczenia operacyjnego, czyli usunięcia części trzustki.

Przewlekłe zapalenie trzustki

Przewlekłe zapalenie trzustki jest przewlekłym procesem zapalnym powodującym postępujące, nieodwracalne zmiany w miąższu (zanik, włóknienie) oraz stopniowy rozwój niewydolności zewnątrzwydzielniczej i wewnątrzwydzielniczej trzustki. Ocenia się, że problem może dotyczyć do 5% populacji.

Przyczyny

Przewlekłe zapalenie trzustki może wynikać z:

• nadużywania alkoholu;
• palenia papierosów;
• hiperkalcemii przy nadczynności przytarczyc;
• hiperlipidemii;
• nadużywania niektórych leków, np. fenacetyny;
• narażenia na toksyny.

Dodatkowo wyróżnia się czynniki genetyczne, takie jak mutacje genu trypsynogenu czy mutacje genu inhibitora proteaz serynowych. Zaburzenia czynności zwieracza Oddiego czy uszkodzenia pourazowe przewodu trzustkowego również stanowią poważne zagrożenie. Mimo tego, dokładna patogeneza choroby nie została stwierdzona.

Objawy

W obrazie klinicznym przewlekłego zapalenia trzustki dominuje ból brzucha, zaś w późniejszym okresie dochodzą objawy niewydolności trzustki. Większość chorych wskazuje w wywiadzie na nadużywanie alkoholu. Charakterystyczny ból brzucha może promieniować do kręgosłupa, pojawia się po posiłku, przy czym może trwać nawet od kilku godzin do kilkunastu dni. Dodatkowymi objawami są:

• wzdęcia;
• uczucie pełności w nadbrzuszu;
• wymioty;
• przewlekła biegunka, najczęściej tłuszczowa;
• zmniejszenie masy ciała;
• niedożywienie.

Spożycie posiłku nasila większość dolegliwości, co może prowadzić do pomijania ich. To zaś przyczynia się do wystąpienia niedoborów pokarmowych. Częste są zaburzenia gospodarki węglowodanowej (upośledzona tolerancja glukozy lub cukrzyca). Jawna cukrzyca występuje u 10-35% chorych na przewlekłe zapalenie trzustki, szczególnie często w zaawansowanych stadiach (40-70% chorych z biegunką tłuszczową i zwapnieniami w trzustce).

Przebieg kliniczny przewlekłego zapalenia trzustki jest powolny. Upływa zazwyczaj wiele lat od pojawienia się pierwszych objawów do wystąpienia cech niewydolności trzustki. Ponadto przebieg poszczególnych postaci może się bardzo różnić.

Leczenie

Leczenie objawowe ma na celu zwalczanie bólu, uzupełnianie niedoborów enzymów trzustkowych oraz zapobiegnie niedożywieniu. Dąży się do poprawy życia pacjenta. Z kolei leczenie przyczynowe możliwe jest wyłącznie w autoimmunologicznej postaci przewlekłego zapalenia trzustki, podstawą są wówczas przyjmowane glikokortykosteroidy. Przy przewlekłym zapaleniu trzustki bardzo ważne jest postępowanie na co dzień, a więc regularna aktywność ruchowa, unikanie https://www.spirulina.pl/fizjologia/stres.htmlstresu i stosowanie odpowiedniej diety. Konieczna jest rezygnacja z alkoholu i papierosów, a także unikanie ciężkostrawnych, tłustych posiłków. Dodatkowo dąży się do regulacji masy ciała.

Probiotyki
Probiotyki od bioalgi zawierają aż 150 milionów wyselekcjonowanych, naturalnych i żywych szczepów bakterii. Uzupełniają dietę w składniki probiotyczne i roślinne takie jak Lactobacillus Sporogenesis (Bacillus Coagulans), Lactobacillus Acidophilus, ...
Zobacz tutaj ...

Bibliografia

1. Szczeklik A., Choroby wewnętrzne, tom I, Wydawnictwo Medycyna Praktyczna, Kraków 2006.
2. Rogowska A., Ostre zapalenie trzustki, Postępy Nauk Medycznych, 1/2014.