Skąd się bierze czkawka?

Aktualizacja: 11 października 2022

Czkawka to w większości przypadków fizjologiczne zjawisko, które wynika z gwałtownych skurczów przepony i innych mięśni wdechowych. Wskutek tego następuje charakterystyczny wydźwięk pochodzący z przełyku, ponieważ miejsce ma chwilowe zamknięcie głośni. Zazwyczaj napad czkawki dotyczy ludzi zdrowych i powoduje jedynie chwilowy dyskomfort. Sporadycznie może pojawiać się w przebiegu poważnych chorób.

Skąd się bierze czkawka?

Mimo wieloletnich obserwacji i licznych badań nie udało się jednoznacznie określić dokładnej przyczyny czkania oraz wyjaśnić jego fizjologii. Istnieje wiele koncepcji wskazujących na początek tego zjawiska. Jedna z nich mówi, że to pozostałość po wcześniejszych formach życia, a dokładniej – przetrwała forma oddychania płazów, gdyż wciąganie powietrza do skrzeli bardzo przypomina ludzki odruch czkania. Teorię tę potwierdza fakt, że w życiu płodowym czkanie pojawia się wcześniej niż właściwe ruchy oddechowe.

Fizjologia czkawki

Za wystąpienie epizodu czkawki odpowiada łuk odruchowy. Głównym bodźcem wyzwalającym jest tutaj rozciągnięcie ściany żołądka lub przełyku. Ramię aferentne odruchu stanowią:

• nerw błędny;
• nerw przeponowy;
• włókna współczulne pnia trzewnego pochodzące ze zwojów Th6-Th12.

Bodźcem do wystąpienia czkawki mogą być więc wszelkie czynniki, które podrażniają wymienione struktury nerwowe. Ośrodki nerwowe czkania znajdują się głównie w rdzeniu przedłużonym, uznaje się jednak, że pewne ośrodki można zlokalizować także w rdzeniu kręgowym na poziomie między C3 a C5.

Przyczyny czkawki

Biorąc pod uwagę przyczyny (czynniki wywołujące) czkawki, wyróżniamy czkawkę:

• spowodowaną czynnikami fizjologicznymi – zwykle ma ostry przebieg i ustępuje samoistnie po ustaniu bodźca drażniącego;
• objawową – wskutek różnych chorób;
• idiopatyczną – bez określonej przyczyny pomimo szczegółowej diagnostyki.

Najczęstszymi czynnikami prowokującymi wystąpienie czkawki u osób dorosłych są:

• zbyt szybkie jedzenie;
• spożycie jednorazowo bardzo dużego posiłku;
• spożywanie napojów gazowanych lub alkoholowych;
• intensywne doznania emocjonalne.

Nie da się wymienić wszystkich chorób, którym może towarzyszyć czkawka – jest ich niezwykle wiele. Mogą dotyczyć ośrodkowego lub obwodowego układu nerwowego, układu krwionośnego, jamy brzusznej czy klatki piersiowej.

Należy wspomnieć, że czkawka (zarówno ta uporczywa, jak i chwilowa) może być efektem ubocznym przyjmowania niektórych leków. Głównie przeciwbakteryjnych, glikokortykosteroidów, psychoaktywnych czy przeciwpadaczkowych. Natomiast metabolicznymi przyczynami czkawki ośrodkowej są: cukrzyca, niewydolność nerek, gorączka i hipokalcemia.

Diagnostyka czkawki

Jeśli czkawka występuje często, a czas jej trwania jest długi i uporczywy, podstawą będzie określenie dokładnych przyczyn tego zjawiska. Diagnostyka choroby podstawowej jest ważna również z wielu innych względów zdrowotnych. Czerwony alarm obejmuje sytuacje, gdy czkawce towarzyszą objawy takie jak:

• zaburzenia świadomości;
• oczopląs;
• podwójne widzenie;
• niedowład;
• zaburzenia równowagi i inne objawy móżdżkowe.

Jednak nie tylko. Czkawka może występować w przebiegu chorób autoimmunologicznych, które nie posiadają wymienionych objawów. Podstawą przy uporczywych czkawkach jest wykonanie morfologii krwi, badania moczu i innych badań specyficznych zaleconych przez lekarza prowadzącego. Niekiedy wykonuje się gastroskopię. Może się okazać, że czkawka nie ma niebezpiecznych przyczyn – i tak dzieje się w większości przypadków.

Leczenie czkawki

W zależności od przyczyny czkawki należy podjąć odpowiednie kroki. Oczywiście, można przeczekać jej napady. Czkawka zwykle ustępuje samoistnie po kilku lub kilkunastu minutach. Leczenie profesjonalne, wskazane w niektórych przypadkach, obejmuje farmakoterapię. W leczeniu czkawki próbowano stosować wiele różnych substancji. Jedynym lekiem z zarejestrowanym wskazaniem do leczenia czkawki jest chloropromazyna, uznawana przez niektórych za lek z wyboru. Skuteczne mogą być również inne neuroleptyki o działaniu przeciwwymiotnym i prokinetycznym. Wiele osób stosuje domowe sposoby na zmniejszanie czkawki. Jednak nie zawsze są one skuteczne.

Olej z czarnuszki w kapsułkach 100% naturalny
Czarnuszka siewna (łac. Nigella sativa) jest naturalną substancją znaną od tysiącleci ze swoich właściwości. Wykorzystywana jest m.in. przy zmienionej chorobowo skórze. Działa antygrzybicznie, przeciwwirusowo, antyalergicznie, przeciwwrzodowo, ...
Zobacz tutaj ...

Bibliografia

1. Nadratowski P., Jastrzębski K., Uporczywa czkawka – diagnostyka i terapia, Medycyna po Dyplomie, 12/2014.
2. Ganong W., Fizjologia człowieka, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2018.
3. Bochenek A., Reicher M., Anatomia człowieka, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2012.