Niedożywienie

Aktualizacja: 26 czerwca 2023

Niedożywienie to stan organizmu będący wynikiem przedłużonego niedoboru różnych składników pokarmowych. Może wynikać zarówno z niedostatecznego spożycia posiłków, jak i z ich ubogim składem. Zgodnie z ogólnie przyjętą definicją, jest to stan niedoboru braku równowagi podstawowych składników odżywczych, a zwłaszcza energii i białka, wpływający na kondycję organizmu, czynności życiowe, a także kliniczny stan pacjenta.

Przyczyny niedożywienia

Ryzyko niedożywienia zwiększa się wraz z wiekiem. Z tego względu dolegliwość ta zaliczana jest do wielkich zespołów geriatrycznych. Szczególnie często odnotowuje się niedobory pokarmowe u osób starszych. Szacuje się nawet, że problem może dotyczyć nawet 60% osób w wieku podeszłym. U osób starszych przyczyną jest najczęściej:

• długotrwałe przyjmowanie leków zmniejszających biodostępność cennych składników odżywczych;
• problemy z uzębieniem, co utrudnia spożywanie pokarmów;
• choroby ogólnoustrojowe, szczególnie te przebiegające ze zmniejszeniem apetytu;
• ogólnie obniżony apetyt (jako efekt spowolnienia metabolizmu, co następuje wraz z wiekiem), a tym samym mniejsze spożycie pokarmów.

U osób w młodszym wieku przyczyną niedożywienia również może być stosowanie leków czy obecność chorób, jednak najczęściej wskazuje się na mało urozmaiconą, ubogą w składniki odżywcze dietę. Konsumenci nastawieni na szybkie dania, fast-foody i słodycze między posiłkami nie dostarczają do organizmu odpowiedniej ilości witamin, minerałów, niezbędnych nienasyconych kwasów tłuszczowych czy białek. Sprawia to, że na dłuższą metę taka dieta powoduje nie tylko niedożywienie, ale również wiele problemów zdrowotnych. Inną przyczyną jest ciągłe przebywanie na dietach restrykcyjnych i głodzenie się – zwłaszcza u osób odchudzających się. Warto wspomnieć również o czynnikach powodujących brak apetytu. Są to:

• nadużywanie alkoholu, narkomania;
• życie w ciągłym stresie;
• przewlekły brak snu.

Jak zatem widać, również styl życia ma duży wpływ na stan odżywienia organizmu.

Zobacz również: Awitaminoza.

Ocena stopnia niedożywienia

Celem określenia niedożywienia u pacjenta, a także stopnia dolegliwości, wykorzystuje się wiele różnych badań i skal. Najbardziej popularne i szybkie są badania antropometryczne obejmujące ocenę:

• obwodu talii;
• obwodu bioder;
• masy ciała;
• wzrostu;
• wielkości fałdów skórnych;
• procentowej zawartości tkanki tłuszczowej;
• beztłuszczowej masy ciała.

Do oceny tych parametrów wykorzystuje się zazwyczaj metr krawiecki, a także specjalne urządzenie, na którym pacjent staje po zdjęciu wszystkich metalowych elementów. Urządzenie to określa skład ciała. Należy również uwzględnić parametry takie jak siła mięśniowa. W ocenie stanu odżywienia pomocne są badania laboratoryjne, obejmujące:

• stężenie cholesterolu całkowitego;
• stężenie białek trzewnych;
• poziom witamin, w szczególności witaminy D;
• całkowitą liczbę limfocytów;
• mioglobinę;
• współczynnik katabolizmu białka;
• insulinopodobny czynnik wzrostu 1.

Bardzo istotna jest także dieta pacjenta. Już określając tylko ją jesteśmy w stanie wiele powiedzieć o zdrowiu pacjenta oraz tym, czy może mieć niedożywienie.

Jakie konsekwencje ma niedożywienie?

Niedożywienie powoduje liczne, niekorzystne zmiany zdrowotne, wśród których wymienia się przede wszystkim:

• zwiększoną męczliwość;
• zaburzenia wodno-elektrolitowe;
• osłabienie siły mięśni i sprawności psychomotorycznej;
• zaburzenia funkcji układu pokarmowego (osłabienie perystaltyki jelit, zaburzenia trawienia i wchłaniania, stłuszczenie wątroby i zmniejszenie syntezy białek);
• zaburzenia czynności układu sercowo-naczyniowego (zaburzenia skurczu mięśnia sercowego) i układu oddechowego (zanik mięśni oddechowych);
• hipotonię ortostatyczną;
• zaburzenia świadomości;
• podatność na powstawanie odleżyn i zakażeń.

Należy wspomnieć, że brak ważnych składników odżywczych upośledza każdy układ i każdą komórkę w ciele człowieka. Zauważa się problemy hormonalne, trudności z zajściem w ciążę, wypadanie włosów, znaczne pogorszenie kondycji skóry czy zaburzenia widzenia. Zwiększa się ryzyko licznych, poważnych chorób, w tym depresji, nowotworowych czy neurodegeneracyjnych. Osoby niedożywione mają problemy z zębami oraz wykazują zwiększone ryzyko uszkodzeń kości (osteoporoza z powodu niedoboru witaminy D, wapnia i fosforu).

Jak leczyć niedożywienie?

Postępowanie terapeutyczne w niedożywieniu powinno być wszechstronne i kompleksowe. Najważniejsze jest oczywiście leczenie przyczynowe, należy więc znaleźć dokładną przyczynę problemu. Zazwyczaj nie sprawia to trudności. W efekcie pierwszym krokiem jest leczenie przyczyny (infekcji, choroby, schorzenia), a kolejnym – leczenie niedożywienia, które zależy od jego stopnia nasilenia.

W przypadku niedożywienia łagodnego postępowaniem z wyboru jest zwiększenie podaży składników odżywczych drogą doustną. Innymi słowy, wprowadza się urozmaiconą, wzbogaconą w składniki odżywcze dietę. Niekiedy można zdecydować się na środki anaboliczne bądź wzmagające apetyt.

Niedożywienie cięższego stopnia wymaga żywienia dojelitowego lub pozajelitowego. Sztuczne odżywianie jednak wiąże się wieloma niebezpieczeństwami, takimi jak krwawienia, zakażenia czy aspiracja pokarmów do płuc. Z tego względu w razie możliwości warto najpierw wypróbować inne metody, bądź jeszcze lepiej – zapobiegać powstawaniu głębokiego niedożywienia.

Spirulina + Żelazo - naturalne wsparcie krwi
Naturalny produkt Spirulina + żelazo od bioalgi jest czysto roślinnym źródłem żelaza, wyprodukowanym wyłącznie przez Matkę Naturę. Jego biodostępność jest dzięki temu na wysokim poziomie co pozwala m.in. na uzupełnienie niedoborów tego pierwiastka ...
Zobacz tutaj ...

Bibliografia

1. Małgorzewicz S., Czajka B., Kaczkan M., Dębska-Ślizien A., Rutkowski B., Niedożywienie białkowo-kaloryczne – rozpoznawanie i monitorowanie, Forum Nefrologiczne, 2/2013.
2. Mziray M., Żuralska R., Książek J., Domagała P., Niedożywienie u osób w wieku podeszłym, metody jego oceny, profilaktyka i leczenie, Annales Academiae Medicae Gedanensis, 46/2016.
3. Mirczak A., Czynniki determinujące ryzyko niedożywienia osób starszych ze środowiska wiejskiego, Medycyna Środowiskowa, 4/2014.
4. Dobrowolska E., Woroń J., Serednicki W., Wordliczek J., Niedożywienie – implikacje dla farmakoterapii w Oddziale Intensywnej Terapii, 8/2014.
5. Wojszel B., Niedożywienie i dylematy leczenia żywieniowego w geriatrii, Postępy Nauk Medycznych, 8/2011.