Udar mózgu

Aktualizacja: 8 czerwca 2022

Udar mózgu określa nagłe wystąpienie ogniskowych lub uogólnionych zaburzeń dotyczących pracy mózgu. Trwają one dłużej niż 24 godziny (o ile wcześniej nie doprowadzą do zgonu) i wynikają wyłącznie z przyczyn naczyniowych, wiążących się z mózgowym przepływem krwi. Udar mózgu zalicza się do grona chorób cywilizacyjnych.

Klasyfikacja udarów

Biorąc pod uwagę czas trwania objawów wyróżnia się:

• przemijający napad niedokrwienia mózgu (TIA) – ogniskowe objawy neurologiczne trwają ponad 24 godziny;
• odwracalny udar niedokrwienny – objawy neurologiczne ustępujące w ciągu 3 tygodni;
• udar dokonany – objawy trwają powyżej 3 tygodni.

Określenie rodzaju udaru umożliwia optymalne dobranie terapii i wskazuje na jej rokowania.

Z czego wynika udar mózgu?

Istnieje wiele przyczyn udaru mózgu. Ze względu na przyczyny wyróżnia się następujące rodzaje :

• udar niedokrwienny (stanowi około 80% wszystkich przypadków) – jego patomechanizm jest zróżnicowany, najczęściej jednak dochodzi do zamknięcia tętnicy i ograniczenia dopływu krwi do mózgu;
• udar krwotoczny (około 15% udarów) – jako następstwo krwotoku śródmózgowego lub krwawienia podpajęczynówkowego;
• udar żylny (około 0,5-1% udarów) – powstaje na skutek zakrzepicy zatok żylnych mózgowia.

Dodatkowo udary niedokrwienne dzieli się udar spowodowany:

• zmianami miażdżycowymi w dużych tętnicach domózgowych (tętnice szyjne i kręgowe) lub w dużych i średnich tętnicach mózgu – wskutek zwężenia tętnic, zakrzepicy na zmianach miażdżycowych lub zatorów tętniczo-tętniczych;
• zmianami w małych tętnicach mózgowych, tzw. udar zatokowy – najczęściej w następstwie nadciśnienia tętniczego i zmian zwyrodnieniowych w małych tętnicach przeszywających;
• zatorami pochodzenia sercowego w przebiegu: migotania przedsionków (najczęściej), wad zastawkowych, zaburzeń kurczliwości, zapalenia wsierdzia.

Do grona udarów niedokrwiennych należą również udary o innej etiologii, np. w efekcie układowego zapalenia naczyń, a także udary o nieustalonej przyczynie.

Zobacz również: Choroby mózgu.

Fizjologia powstawania udarów niedokrwiennych

Dla komórek nerwowych najważniejszym źródłem energii jest tlenowa przemiana glukozy. Prawidłowa czynność mózgu wymaga zachowania ciągłego przepływu krwi. Przepływ mózgowy zależy od ciśnienia perfuzji i oporu naczyniowego. Na opór naczyniowy wpływają miejscowe mechanizmy autoregulacyjne, warunkowane zmianami metabolicznymi i wpływem ciśnienia krwi na ścianę naczyń. Niedobór tlenu i glukozy prowadzi do zmniejszenia syntezy ATP i upośledzenia przewodnictwa synaptycznego.

Początkowo dochodzi jedynie do zaburzeń czynności komórek, ale dłużej trwające niedokrwienie wywołuje ich apoptozę lub martwicę. Jeżeli zmniejszenie przepływu trwa dłużej niż 5-10 minut, mogą się rozwinąć nieodwracalne zmiany.

Szczególną postacią udaru mózgu jest udar żylny, w którym zmiany zakrzepowe powstają w żyłach mózgu lub zatokach żylnych opony twardej. Zakrzepicy żylnej często towarzyszą symetryczne ogniska niedokrwienne, będące skutkiem biernego przekrwienia, szybko ulegające ukrwotocznieniu.

Fizjologia powstawania udarów krwotocznych

Krwotok śródmózgowy jest przyczyną około 15% udarów mózgu i w zdecydowanej większości wynika z nadciśnienia tętniczego, które sprzyja powstawaniu mikrotętniaków. Krwawienie pojawia się zazwyczaj w okolicy jąder podkorowych oraz torebki wewnętrznej. Innymi przyczynami krwawienia są: angiopatia skrobiawicza i malformacje naczyniowe. Śmiertelność w wyniku krwotoku śródmózgowego jest bardzo duża – wynosi około 60% w ciągu 30 dni. W efekcie udaar krwotoczny uznaje się za bardziej niebezpieczny niż niedokrwienny.

Jak objawia się udar mózgu?

Objawy zależą głównie od dokładnej lokalizacji udaru oraz od czasu, który upłynął między jego pojawieniem się, a rozpoczęciem leczenia. Do typowych objawów można zaliczyć między innymi:

• odosobniony niedowład, zaburzenia czucia twarzy lub kończyn (udar zatokowy);
• niedowład połowiczy, porażenie połowicze (udar całego przedniego obszaru unaczynienia mózgu);
• afazja, objawy ruchowe i czuciowe w obrębie twarzy i kończyn (udar części przedniego obszaru unaczynienia mózgu);
• zespół objawów uszkodzenia móżdżku lub pnia mózgu (udar tylnego obszaru unaczynienia mózgu);
• napady padaczkowe, zaburzenia świadomości, zaburzenia ruchomości gałek ocznych, obrzęk powiek (udar żylny).

Udar mózgu to choroba dynamiczna, w związku z czym stan ogólny pacjenta w pierwszych godzinach lub dniach może się stopniowo pogarszać lub samoistnie poprawiać. U około 5-10% chorych we wczesnym stadium choroby następuje powtórny udar. Ryzyko rozwoju udaru po przemijającym napadzie niedokrwienia mózgu jest bardzo wysokie.

Jak leczyć udar mózgu?

Udar mózgu jest stanem zagrożenia życia, dlatego wymaga szybkiego rozpoznania i niezwłocznego zastosowania odpowiedniego leczenia. Wraz z upływem czasu zmniejsza się obszar względnego niedokrwienia – tkanki, którą można jeszcze uratować. Chory powinien zostać przewieziony do szpitala jak najszybciej po wystąpieniu objawów i wysunięciu podejrzenia udaru mózgu. Zaleca się leczenie chorych z udarem mózgu w wyspecjalizowanych oddziałach udarowych. Swoiste leczenie udaru mózgu zależy bezpośrednio od postaci udaru.

Zobacz również: Dieta dla mózgu.

Bibliografia

1. Banecka-Majkutewicz Z., Dobkowska M., Wichowicz H., Analiza czynników ryzyka udaru niedokrwiennego mózgu, Annales Academiae Medicae Gedanensis, 35/2005.
2. Ryglewicz D., Postępy w zakresie diagnostyki i leczenia udarów mózgu, Polski Przegląd Neurologiczny, 3/2007.
3. Błaszczyk B., Czernecki R., Prędota-Panecka H., Profilaktyka pierwotna i wtórna udarów mózgu, Studia Medyczne, 9/2008.
4. Starosta M., Redlicka J., Brzeziański M., Niwald M., Miller E., Udar mózgu – ryzyko niepełnosprawności oraz możliwości poprawy funkcji motorycznych i poznawczych, Polski Merkuriusz Lekarski, 5/2016.
5. Szczeklik A., Choroby wewnętrzne, tom II, Wydawnictwo Medycyna Praktyczna, Kraków 2006.
6. Tasiemski T., Knopczyńska A., Wilski M., Jakość życia osób po udarze mózgu – badania pilotażowe, Gerontologia Polska, 3/2010.

Omega 3 – czysty roślinny olej z Pachnotki zwyczajnej
Omega 3 to naturalny produkt zawierający w swoim składzie czysty, roślinny olej, z pełniącymi istotną rolę w odżywianiu człowieka kwasami tłuszczowymi Omega 3. Stanowi wsparcie dla mózgu i odpowiada za jego prawidłową pracę. Dodatkowo wspiera odporność
Zobacz tutaj ...