Fosforany to sole lub estry kwasów fosforowych, powszechnie występujące zarówno w świecie roślin, jak i zwierząt. Innymi słowy, są to związki chemiczne będące pochodnymi kwasu fosforowego. Pełnią ważne funkcje w organizmach roślinnych i zwierzęcych, przez co uznaje się je za niezbędne do prawidłowego wzrostu, rozwoju i funkcjonowania organizmów.
Spis treści
Występowanie fosforanów
Fosfor oraz jego związki występują powszechnie w wodzie i glebie. Jest to efekt nie tylko działalności człowieka, ale również procesów zachodzących w glebie. Stężenie takich związków w glebach czy wodach zależy od wielu czynników, w tym: opadów atmosferycznych, rodzaju gleb czy intensywności migracji tych związków. Fosfor wykazuje słabą ruchliwość, przez co dość powoli przemieszcza się w glebie, np. do roślin. Może jednak kumulować się w organizmach roślinnych i zwierzęcych.
W związku z tym, że fosforany występują powszechnie, będą także stałym składnikiem roślin. Co się z tym wiąże, fosforany można znaleźć także w organizmach zwierzęcych, w tym w organizmie ludzkim. Fosfor u człowieka stanowi aż do 1,1% masy ciała. W przypadku roślin największe ilości zmagazynowanego fosforu znajdują się w wakuolach. Z kolei u człowieka znajduje się on prawie we wszystkich tkankach, głównie kostnej i mięśniowej.
Właściwości u roślin
W komórkach roślinnych fosforany są wykorzystywane między innymi do:
- procesów fosforylacji i syntezy ATP;
- tworzenia nukleotydów, a przez to również odpowiada za dziedziczenie cech;
- tworzenia błon komórkowych;
- prawidłowego rozwoju korzenia w pierwszym etapie wzrostu rośliny.
Ze względu na fakt, że fosfor i jego związki tworzą wysokoenergetyczne wiązania występujące w cząsteczkach ATP, dostarczają niezbędnej energii do rozpoczęcia i przeprowadzenia wielu ważnych reakcji zachodzących w komórkach. Można tu wymienić np. cykl Krebsa, glikolizę czy fosforylację oksydacyjną.
Właściwości u człowieka
Fosforany stanowią niezbędny element konieczny do utrzymania prawidłowej homeostazy organizmu, czyli równowagi wewnątrzkomórkowej, ponieważ tworzą układu buforujące we krwi i w moczu. Między innymi dzięki temu utrzymują stałe pH środowiska wewnętrznego organizmu.
Podobnie jak w przypadku roślin, fosfor wchodzi w skład cząsteczek ATP i kwasów nukleinowych. Dzięki temu dostarcza komórkom niezbędnej energii oraz uczestniczy w przekazywaniu cech. Dodatkowo jednak buduje kości i znajduje się niemal we wszystkich tkankach organizmu – między innymi w mięśniach.
Niedobór fosforanów
Niedobór fosforanów w diecie człowieka wywołuje nieprzyjemne konsekwencje. Przede wszystkim wpływa negatywnie na czynność ośrodkowego i obwodowego układu nerwowego, co zazwyczaj manifestuje się drgawkami, zaburzeniami orientacji, a nawet śpiączką. W przypadku bardzo ciężkiego, długotrwałego niedoboru obserwuje się upośledzenie funkcjonowania wszystkich komórek organizmu, co wiąże się między innymi z brakiem energii do przeprowadzenia najważniejszych procesów życiowych. Niedobór fosforu zaburza regulację wiązania tlenu z hemoglobiną. W efekcie może dojść do niedotlenienia organizmu o różnym stopniu nasilenia.
Należy wiedzieć, że stężenie fosforanów zależy nie tylko od diety czy innych czynników zewnątrzpochodnych. Zawartość tych związków w organizmie jest bowiem regulowana przez hormony, np. parathormon, kalcytoninę, hormon wzrostu lub kortyzol. Ponadto bardzo często zdarza się, że zaburzenia stężenia fosforanów wiążą się z zaburzeniami stężenia wapnia.
Źródła w diecie
Ze względu na niezwykle ważne funkcje, fosforany powinny być dostarczane wraz z pożywieniem.
Fosforany występują w wielu różnych produktach spożywczych, zarówno pochodzenia zwierzęcego, jak i roślinnego. Można je znaleźć między innymi w:
- nasionach – słonecznika, dyni, migdałach, fasoli;
- płatkach owsianych;
- serach – topionych, twarogowych, żółtych;
- jajach, mleku;
- warzywach – brokułach, szpinaku, porach;
- rybach i mięsie.
Fosforany dopuszczone do stosowania podczas produkcji pokarmów zostały oznaczone odpowiednimi symbolami. Są to:
- E338 – kwas fosforowy (np. w dżemach);
- E339 – fosforany sodu;
- E340 – fosforany potasu;
- E341 – fosforany wapnia;
- E343 – fosforany magnezu;
- E450 – difosforany;
- E451 – trifosforany;
- E452 – polifosforany.
Dzięki temu z łatwością można odszukać w wykazie składników poszczególne związki fosforu w określonym produkcie spożywczym.
Bibliografia
- Bezak-Mazur E., Stoińska R., The importance of phosphorus in the environment- review article, Archives of Waste Management and Environmental Protection, 3/2013.
- Pawęska K., Malczewska B., Zyglińska B., Zawartość fosforanów w wodach studziennych na przykładzie wsi Przeździedza, Polska Akademia Nauk, 7/2011.
- Wasik A., Oznaczanie fosforanów w wodach powierzchniowych metodą spektrofotometryczną, Chemia Środowiska, 2013.
Spirulina w tabletkach (100% naturalna)Spirulina posiada w pełni naturalne witaminy i minerały o wysokim stężeniu. W jej skład wchodzą m.in.: biotyna, beta-karoten, kwas foliowy, tiamina, niacyna, witamina D, E i inne witaminy oraz białko i błonnik. To też źródło cynku, magnezu, wapnia, żelaza
Zobacz tutaj ...
Spirulina w proszku (100% naturalna)Spirulina w proszku to słodkowodna alga, zawierająca duże stężenie witamin, minerałów i innych, ważnych składników odżywczych. Wysoką jakość uzyskano dzięki odpowiednim warunkom klimatycznym, przestrzeganiu restrykcyjnych norm podczas hodowli i …
Zobacz tutaj ...
Zostaw komentarz