Kolagen

Aktualizacja: 16 maja 2023

Kolagen jest głównym białkiem tkanki łącznej, która jest jedną z najpowszechniejszych tkanek budujących organizm. Skóra właściwa zbudowana jest z tkanki łącznej, zapewniającej jej wytrzymałość oraz elastyczność. Jest strukturą dynamiczną, a jej budowa i funkcjonowanie zależą od czynników zewnętrznych i wewnętrznych.

Kolagen w tkance łącznej

Powszechnie wiadomo jak kolosalny wpływ ma kondycja i stan włókien kolagenowych. Szczególnie na wygląd, rozciągliwość i sprężystość skóry oraz na zmiany wewnętrzne zachodzące w naszym organizmie. Z wiekiem skórę trudniej jest nawilżyć i odżywić. Z czasem włókna elastyny i kolagen ulegają osłabieniu, a co za tym idzie zanikają gruczoły łojowe i potowe. Skóra staje się sucha, zwiotczała i pokryta zmarszczkami. W organizmie spada poziom naturalnej produkcji kolagenu. Czy przez stosowanie odpowiedniego, zdrowego odżywiania możemy korzystnie wpłynąć na kondycję naszej skóry?

Tkanka łączna przebudowuje się, odnawia, reaguje na zwiększone zadania i negatywne czynniki metaboliczne. Z wiekiem nasze ciało zmienia się w zawrotnym tempie. Komórki nie są w stanie pozbyć się wszystkich toksyn i chemikaliów z organizmu. Procesy starzenia się skóry zachodzące w tkance łącznej skóry właściwej polegają na stopniowym przekształceniu się kolagenu rozpuszczalnego w usieciowany kolagen nierozpuszczalny, który traci zdolność pobierania wody.

Odtwarzanie kolagenu niemal całkowicie ustaje po 60-70 roku życia, wraz z zanikiem aktywności neurohormonalnej. Pogarsza to nie tylko wygląd skóry, ale również wpływa niekorzystnie na stan zdrowia. Skóra zaczyna tracić elastyczność, stawy i kości zaczynają odmawiać nam posłuszeństwa. Te niekorzystne zmiany ulegają przyspieszeniu, jeśli skóra i ciało narażone są na działanie szkodliwych czynników chemicznych bądź atmosferycznych. Kiedy kolagenu jest za mało, nasza dyspozycja fizyczna się pogarsza. Niestety wiele chorób typowych dla starzenia się jest ściśle powiązanych z ilością kolagenu w organizmie lub z zaburzeniami w zakresie jego produkcji.

Kolagen – dlaczego jest na potrzebny?

Kolagen w organizmie stanowi główne białko tkanki łącznej. To proteina podporowa skóry, zapewniająca jej odpowiednie napięcie, sprężystość, jak również odpowiadająca za jej elastyczność. U człowieka stanowi 1/3 wszystkich białek ustroju. Jest najważniejszym białkiem strukturalnym, bardzo odpornym na rozciąganie. Generalnie jest jednym z kluczowych zasobów naturalnych tkanki skórnej.

Kolagen występuje w wielu tkankach organizmu zwierząt, a jego budowa jest zróżnicowana w zależności od funkcji i miejsca występowania. Kolagen tworzy sprężyste rusztowanie, które służy umocowaniu narządów wewnętrznych takich jak nerki, wątroba czy żołądek. Zmienia swoją strukturę pod wpływem czynników zewnętrznych takich jak obciążenia mechaniczne, zmiany hormonalne i naczyniowe.

U osób z przewlekłą niewydolnością żylną występuje zaburzenie uporządkowanego przebiegu włókien kolagenowych w blaszce powierzchownej powięzi, co zmniejsza jej podatność na zmiany objętości mięśnia, który otacza. Do nierównomiernego rozkładu w tkance łącznej dochodzi także w cukrzycy. Kolagen staje się oporny na trawienie, zmieniają się jego właściwości termiczne i mechaniczne. Przedłuża się również okres półtrwania kolagenu, co owocuje jego starzeniem i przesztywnieniem. W procesie starzenia się tkanki łącznej podstawową rolę przypisuje się powstawaniu tzw. wiązań krzyżowych kolagenu, co zwiększa jego odporność na trawienie enzymatyczne.

Niedobór witaminy C hamuje syntezę wyżej wymienionych aminokwasów, a w efekcie chorobę zwaną szkorbutem, objawiającą się uszkodzeniami skóry, błon śluzowych oraz wypadaniem zębów.

Typy kolagenu

Kolagen składa się z aminokwasów. Zawiera duże ilości glicyny i proliny oraz dwa aminokwasy niepochodzące bezpośrednio z translacji w rybosomach – hydroksyprolinę i hydroksylizynę, z czego tę pierwszą w dość dużych ilościach. Te peptydy kolagenowe stymulują aktywność komórek chrzęstnych i wzmagają syntezę kolagenu typu II. Dlatego wspierają procesy ochronne w obrębie tkanek chrząstki, wzmagają ruchomość i uśmierzają ból. Zwiększają gęstość tkanki kostnej i umożliwiają lepsze wchłanianie substancji mineralnych. Kolagen dzieli się na ok. 28 typów, różniących się miejscem występowania i charakterystyką. Można wyróżnić następujące typy kolagenu:

• I – jest to najbardziej powszechnie występujący rodzaj kolagenu w ludzkim organizmie. Jest on obecny w tkance tworzącej blizny, w ścięgnach i tkance łącznej kości. Występuje on także w skórze i tkance podskórnej;
• II – występuje w chrząstkach stawowych;
• III – występuje w tkance tworzącej się z fibroblastów, w trakcie zabliźniania ran. Zanim zostanie wytworzony kolagen typu I, tworzy włókna tkanki łącznej właściwej siateczkowej. Włókna te wybarwiają się solami metali ciężkich np. srebrem;
• IV – występuje w błonie podstawnej – mikrowłóknach międzytkankowych, tworzących cienkie membrany między różnymi tkankami organizmu;
• V – śródmiąższowy – występuje na granicy tkanki tworzącej blizny i tkanek na krawędzi blizn. Występuje zawsze jako dopełnienie kolagenu typu I;
• VI – odmiana typu V, spełniająca tę samą funkcję;
• VII – występuje w tkance nabłonkowej, m.in. w skórze i na powierzchni tętnic;
• VIII – występuje w śródbłonku – tkankach tworzących błony śluzowe oraz wnętrze żył i tętnic;
• IX, X, XI – występują w chrząstkach, razem z typem II;
• XII – występuje razem z typami I i III w wielu tkankach.

Można zatem podsumować, że z całą pewnością kolagen jest niezbędny do prawidłowej funkcji wszystkich tkanek i narządów. Znajduje się bowiem we wszystkich częściach ciała i ustroju.

Zobacz również: Rodzaje kolagenu

Kolagen – funkcje organizmie

Kolagen w organizmie ludzkim spełnia wiele funkcji. Poniżej przedstawiamy jego wpływ na niektóre procesy i układy.

Opóźnianie procesów starzenia

Wiemy, że starzenie się organizmu to proces naturalny i nieunikniony. Mimo to każdy z nas na swój sposób stara się jak najdłużej oprzeć się biegnącemu czasowi i zachować młodość oraz zdrowie. Z wiekiem pogarsza się kondycja naszej skóry, a czynniki zewnętrzne takie jak promieniowanie słoneczne, wolne rodniki i toksyny nasilają ten proces.

Pod wpływem czasu w organizmie spada poziom witamin i minerałów wspomagających naturalną odnowę włókien kolagenowych. Molekuła kolagenu przechodzi przez zjawisko dojrzewania zmieniając jej strukturę oraz właściwości fizykochemiczne. Rezultatem tych procesów jest utrata jędrności i elastyczności skóry, a także jej wysuszenie i zmiana kolorytu. Pojawiają się zmarszczki, głębokie bruzdy na czole czy też cellulit. U kobiet, szczególnie w okresie menopauzy, jajniki przestają produkować estrogeny. Dlatego dochodzi do zaniku naskórka i spadku napięcia skóry właściwej, przez co następuje spadek produkcji kolagenu. Dodatkowo ulega on degeneracji i rozrzedzeniu,  zmieniają się jego właściwości fizjologiczne i chemiczne.

Dzieje się to za sprawą zaburzenia syntezy i aktywności fibroblastów. Fibroblasty gorzej funkcjonują, wytwarzają też mniej substancji ważnych dla prawidłowego napięcia, gęstości i pracy skóry, co powoduje poważne pogorszenie jej kondycji.

Zmniejszanie cellulitu

W procesie coraz słabszej wymiany kolagenu w organizmie tkanka łączna traci swoją elastyczność i jędrność. Powoduje to powstanie „pomarańczowej skórki” u kobiet. Odpowiednia dawka białka w skórze sprawia, że nabiera ona odpowiedniej kondycji do zapobiegania oraz leczenia cellulitu. Elastyczność i jędrność skóry zostaje znacznie poprawiona dzięki dzisiejszej możliwości dostarczenia naszemu organizmowi suplementów kolagenu. Dlatego walka z cellulitem jest znacznie skuteczniejsza. Pobudzenie naczyń krwionośnych do lepszego transportu krwi zdecydowanie zmniejszy odkładanie się włókien kolagenowych w tkance tłuszczowej. Zapobiega to powstaniu pierwszych zgrubień i guzków.

Zobacz również: Kremy z kolagenem.

Widoczność blizn

Blizna powstająca w procesie gojenia to tkanka łączna, która zastępuje tkankę uszkodzoną przez uraz lub chorobę. Tworzenie blizny jest częścią normalnego procesu gojenia się rany, w którym uszkodzona skóra właściwa zostaje zastąpiona nową, dobrze unaczynioną, tkanką ziarninującą z licznymi najpierw ułożonymi przypadkowo, potem już w sposób uporządkowany włóknami kolagenu. Komórki produkujące kolagen w skórze (fibroblasty) pobudzone poprzez dostarczenie kolagenu z zewnątrz powodują znaczące uporządkowanie włókien kolagenowych. Blizny stają się wtedy znacznie mniejsze i wygładzone.

Poprawa kondycji włosów

Wypadanie włosów często wiąże się z niedoborem kolagenu. Przy jego braku włosy stają się zbyt cienkie i łamliwe, szybko się przesuszają. Suplementacja kolagenem doskonałe rewitalizuje włosy od wewnątrz. Dostarcza niezbędnych aminokwasów odpowiedzialnych za odżywienie cebulek włosowych, jak również wzmaga prawidłowy wzrost i wygląd włosów.

Kolagen a układ kostny

Zaburzenia metabolizmu kolagenu kostnego powoduje odwapnienie szkieletu kostnego, co przyczynia się do zwiększenia kruchości kości i podatności na złamania. Kość to tkanka porowata składająca się w 90% z kolagenu, w której zachodzi proces łączenia się kolagenu z wapniem, fosforem i magnezem. Jeśli w okresie dojrzewania organizm nie wytworzył odpowiednio bogatej struktury kolagenowej kośćca, później może grozić nam osteoporoza. Kolagen odpowiedzialny jest m.in. za produkcję odpowiedniej ilości mazi stawowej, wpływa także na stan chrząstki, poprzez zapewnienie jej twardości i elastyczności. Dodatkowo ogranicza aktywność enzymów odpowiedzialnych za bóle reumatyczne oraz przyśpiesza odnowę zmienionych chorobowo tkanek.

Zobacz również: Kolagen na ból stawów

Poprawa odporności

Zaburzenia odnowy kolagenu w układzie odpornościowym stanowią poważne zagrożenie dla zdrowia a nawet życia, ponieważ kolagen pełni również ważną funkcję obroną. Ogranicza rozprzestrzenianie się bakterii chorobotwórczych, toksyn, a nawet komórek nowotworowych.

Kolagen – dlaczego warto go suplementować?

Kolagen można spotkać w różnych produktach spożywczych. Niestety nasza codzienna dieta nie pozwala na całkowite uzupełnienie jego niedoborów, ponieważ w pożywieniu jest go bardzo niewiele i jest ciężko przyswajalny. O wiele lepsze i szybsze efekty uzupełniania braków kolagenu uzyskuje się poprzez stosowanie dostępnych suplementów bogatych w łatwo przyswajalny kolagen.

Badania wykazały bardzo ważną rolę hydrolizatów kolagenowych w leczeniu chorób zwyrodnieniowych. Białka kolagenowe są łatwo przyswajalne, a stosowanie suplementów kolagenowych pobudza procesy naprawy i regeneracji naszej skóry, ciała, kości i stawów. Wzmaga produkcję właściwego kolagenu w chrząstce. Dodatkowo poprawia jej odporność na obciążenia mechaniczne, przynosi ulgę i usuwa konsekwencje uszkodzenia więzadeł, ścięgien, chrząstek, kości.

Spożywanie kolagenu przyczynia się do spłycenia zmarszczek i zapobiega powstawaniu nowych. Skóra staje się gładsza, poprawia się jej napięcie i elastyczność. Zapewnia prawidłowy przebieg procesu tworzenia się i odbudowy komórek chrząstki stawowej, kości i innych tkanek stawowych. Systematyczne spożywanie kolagenu wzmacnia także włosy, zapobiegając ich wypadaniu i siwieniu. Preparaty kolagenowe wymieniane są również jako suplementy diety ochraniające naturalne funkcje kości, jako czynniki wpływające korzystnie na łamliwość paznokci oraz poprawiające ogólną kondycję włosów.

Kolagen do picia na stawy i skórę
Kolagen bioalgi to aż 97% hydrolizowanego kolagenu o wysokiej biodostępności. Opatentowana formuła przyczynia się do łagodzenia objawów istniejących już chorób stawów, a dodatkowo uzupełnia niedobory kolagenu w organizmie. Wpływa też na stan skóry …
Zobacz tutaj ...

Kapsułki z kwasem hialuronowym
Kwas hialuronowy decyduje nie tylko o jędrnej i gładkiej skórze, ale także jest głównym składnikiem płynu stawowego i pełni funkcję „smaru” przy wykonywaniu ruchu redukując ból w stawach. Jego głównym zadaniem jest regulacja zawartości wody w przestrzeni
Zobacz tutaj ...

Bibliografia

1. Żelaszczyk D., Waszkielewicz A., Marona H., Kolagen – struktura oraz zastosowanie w kosmetologii i medycynie estetycznej, Estetologia Medyczna i Kosmetologia, 2012.
2. Czubak K., Żbikowska H., Struktura, funkcja i znaczenie biomedyczne kolagenów, Annales Academiae Medicae Silesiensis, 4/2014.
3. Nowicka-Zuchowska A., Zuchowski A., Kolagen – rola w organizmie i skutki niedoboru, Lek w Polsce, 11/2019.